Met de installatie stelt Studio Ossidiana vragen over privaat en publiek, en wie recht en toegang heeft tot groen en exclusieve natuur in de stad van nu. NDSM Lusthof wordt, net als de vroegere Lusthoven die bestemd waren voor de rijkere Amsterdammers, omsloten. Nu niet door heggen, maar door een speels vormgegeven en gekleurd hekwerk met kijkgaten die nieuwsgierig maken. De architectonische tuin heeft een ronde vorm die lijkt op een observatorium, een plek van waar de wereld ook van binnenuit naar buiten kan worden aanschouwd.

‍

Naast het ontwerp van de omheining en infrastructuur hebben ook de planten die in NDSM Lusthof groeien een link met de lusthoven van weleer. In de Lusthoven eind zeventiende eeuw stonden allerlei botanische vondsten bij elkaar. De beplanting van NDSM Lusthof is hiernaast geïnspireerd op de Turkse Ottomaanse tuinen waarin zowel medicinale kruiden als bomen en bloemen bloeien. Het is een agrarische tuin in de breedste zin van het woord waarin planten een ‘functie’ hebben, van bestuivers voor bijen en vlinders, tot theekruiden. Een ware “Living Library” in de woorden van Studio Ossidiana.

Beplanting NDSM Lusthof

Landschapsarchitect Arja Helmig van Jastudio bracht deze thematiek tot leven in haar ontwerp voor de beplanting van NDSM Lusthof. De rijkheid van tuinen als “Living Library” aan de ene kant, en aan de andere kant brengt ze het niet altijd toegankelijk zijn van groen in een stedelijke omgeving in de beplanting naar voren. De toegankelijkheid tot natuur is belangrijk omdat planten en groene zones een bewezen positief effect op de fysieke en mentale gezondheid van de mens hebben. Voor sommige mensen zijn planten zelfs het enige beschikbare en betrouwbare medicijn voor bepaalde aandoeningen of soorten pijn. Daarom koos Arja in de invulling van de groene, stedelijke oase NDSM Lusthof deels voor planten die functionele geneeskrachtige eigenschappen hebben: een apothekerstuin. Net als een apotheek is de tuin niet altijd open en is eerst de nodige informatievoorziening nodig voordat je er uit mag plukken.

‍

De functionaliteit van de planten in NDSM Lusthof beperkt zich niet tot die voor de mens. Het ontwerp is juist afgestemd op een evenwicht tussen mens, plant en dier. Planten zijn absoluut onmisbaar voor vogels, bijen en vlinders. Daarom koos Arja in NDSM Lusthof voor een combinatie van inheemse bomen, struiken en kruiden, soorten die het beste zijn voor onze inheemse kleine dieren. In deze omsloten tuin kunnen bijen en vlinders naar hartenlust hun gang gaan met bestuiven.

Het ontwerp

Het uiteindelijke ontwerp van de groeiende onderdelen van NDSM Lusthof maakt het tot een groene stadsoase. In navolging van het ontwerp van Studio Ossidiana met als inspiratie de vorm van een observatorium, zijn de planten in NDSM Lusthof ook in ronde vormen geplant. De tuin is een plek voor herstel, wat verandering, verbetering, zorg en onderhoud impliceert. De veranderende aard van de tuin gedurende de seizoenen en de groei door de jaren heen weerspiegelen dit, maar ook het veranderende perspectief op de toegankelijkheid van groen voor de mens draagt hieraan bij.

‍

NDSM Lusthof is ook een gemeenschapsplek geworden: een persoonlijke plek met theeceremonies begeleid door tuinvrouw Maryam Kalami, rondleidingen en een toegewijd vrijwilligersteam van omwonenden die de tuin onderhoudt. Als er gewerkt wordt in de tuin of activiteiten plaatsvinden is de tuin geopend. Het is een plek waar mensen niet zomaar altijd binnen kunnen treden en de natuur ongestoord haar gang mag gaan.

‍

De tuin gaat over zorg en warmte, zowel tussen mensen onderling als tussen mensen en de natuur. Dit wordt benadrukt door de keuzes van de voornamelijk inheemse planten in de tuin, met hun functies voor mens, dier en natuur.

Voor plant, dier en mens, voorbeeld: de Schietwilg

Wie door de kijkgaten van het hek van NDSM Lusthof kijkt ziet de Schietwilg (Salix Alba) De bast van de Salix Alba wordt al duizenden jaren door verschillende culturen gebruikt als middel tegen verkoudheid, koorts en gewrichtspijn. Het werkzame bestanddeel, salicylzuur, werd eerst geïsoleerd en daarna in synthetische vorm geproduceerd als een geneesmiddel genaamd acetylsalicylzuur (aspirine). Vroeger kauwden mensen simpelweg op een wilgentakje tegen jicht en pijn. Ook een handige tip als je in de polder loopt en je enkel verzwikt!

‍

Naast de medicinale functies kunnen we de schietwilg schalen onder de absolute top onder bomen op het gebied van biodiversiteit. Ontelbare planten, vogels en insecten leven op en in de kroon en stam. Onderzoek toont aan dat er meer dan 450 verschillende soorten insecten op een wilg kunnen voorkomen. Dit is belangrijk, omdat het niet goed gaat met het insectenleven.

In het kader van de 3Package Deal hebben Stichting NDSM-werf, Over Het IJ en Das Theatre de coalitie Urban Realm gevormd. Deze coalitie ondersteunt recent afgestudeerde Das Theatre-kunstenaars binnen de context van de Urban Realm van NDSM. Deze editie is de 3Package Deal-kunstenaar de freelance performance maker, schrijver en performer Fariborz Karimi.‍

Kun je jezelf eerst even voorstellen en iets vertellen over je artistieke praktijk in het algemeen?

Mijn naam is Fariborz Karimi. Ik ben theatermaker en heb mijn master afgerond aan DAS Theatre in Amsterdam (AHK) in 2023. Daarvoor woonde ik in Teheran, Iran, waar ik mijn bachelor in theaterregie en acteren behaalde (2012). Mijn praktijk draait om de concepten samenwerking met vrienden, intimiteit en zelfcensuur. Ik onderzoek hoe vriendschappen en zelfcensuur verweven zijn met de systemen van de omgevingen waarin we leven. Daarnaast onderzoek ik hoe verschillende realiteiten aan elkaar gekoppeld kunnen worden of hoe ze overlappen rond deze concepten. Dit leidde in mijn laatste werk tot een vorm van samenwerking op afstand.

Je bent afgestudeerd met een theaterstuk bij DAS dat het publiek in september kan zien bij Fringe. Kun je dit stuk kort introduceren?

Het stuk dat ik ontwikkelde tijdens mijn master aan DAS Theatre heet “Oh, Wild Gazelle, Where Are You?”. Het is een collectieve droom die vriendschap en nabijheid biedt, zelfs wanneer we, als samenwerkers en vrienden, fysiek ver van elkaar verwijderd zijn. Het stuk is gemaakt in samenwerking met een choreograaf in Iran, die het stuk op afstand en live uitvoert en leidt. Samen als groep van makers onderzoeken we hoe censuur evolueert in verschillende contexten en hoe het ons als kunstenaars beïnvloedt. Dit stuk werd voor het eerst gepresenteerd op het Cement Festival in Den Bosch in maart 2024 en we zullen het opnieuw presenteren tijdens het Fringe Festival in Amsterdam in september.‍

Zou je iets willen zeggen over de rol van de publieke ruimte binnen je praktijk?

Mijn onderzoek naar zelfcensuur en vriendschap gaat dieper in op vragen over solidariteit binnen bepaalde groepen, gemeenschappelijk denken, collectieve creatie, overleven en bescherming, culturele normen, geïnternaliseerde censuur en de invloed daarvan op identiteit in onze publieke ruimte.‍

Wat betekent het voor jou om nu te werken en wonen in Nederland?

Leven en werken in een land met een aanzienlijke kloof tussen de culturele en politieke landschappen van mijn thuisland is zeker een uitdaging. Het navigeren door de privileges van de Europese context en het vinden van manieren om mijn werk te de-exotiseren, kan ook lastig zijn. Echter, als kunstenaar word ik geïnspireerd door deze uitdagingen en vind ik het interessant om te onderzoeken hoe ze mijn praktijk en creatieve proces beïnvloeden.‍

Aan welk nieuw project werk je op dit moment (bij Productiehuis TR in Rotterdam in het najaar) als onderdeel van de 3Package Deal?

“Whispered Dreams” is het nieuwe project dat ik ontwikkel in 2024-2025, wat ook deel uitmaakt van mijn 3Package Deal-traject. Het zet mijn verkenning van vriendschap en zelfcensuur voort, waarbij ik dieper inga op hoe vriendschap een politieke rol kan spelen, zelfs in deze donkere tijden. Samenwerking staat centraal in dit werk, waarbij alle medewerkers mijn vrienden zijn. De co-schrijver en performer werkt op afstand samen vanuit Teheran. Deze verbinding op afstand, samen met de deelname van het publiek via tekst en dromen, vormt de basis van de opzet. Ik ontwikkel dit werk door middel van verschillende residenties zoals BUDA (Kortrijk), Hellerau (Dresden), Productiehuis Theater Rotterdam en WpZimmer (Antwerpen).‍

We willen de lezers uitnodigen om je stuk te zien bij Fringe in september. Kun je de details van waar en wanneer met ons delen?

“Oh, Wild Gazelle, Where Are You?” wordt gepresenteerd op 12, 13, 14 en 15 september als onderdeel van het Fringe Festival Amsterdam. De locatie is LikeMinds in Amsterdam Noord en tickets zijn verkrijgbaar via de website van het Fringe Festival. https://amsterdamfringefestival.nl/oh-wild-gazelle-where-are-you/

Over de 3Package Deal

Bemiddeling voor een woon- en werkruimte en een individueel ontwikkelingsbudget (€25.000) voor talenten, en begeleiding van een interessant en nuttig netwerk - dat is de 3Package Deal. Dit succesvolle programma van het AFK (Amsterdams Fonds voor de Kunst) en Bureau Broedplaatsen van de Gemeente Amsterdam in samenwerking met 45 gerenommeerde Amsterdamse organisaties, die hun netwerk, kennis en locaties voor hen openstellen, wordt nu beschouwd als een best practice op het gebied van talentontwikkeling.‍

‍

Bekijk Charmaine's werk en leer meer op haar website en Instagram.

Charmaine, je bent afgestudeerd aan de Master Photography and Society aan de KABK. Waar komt je voorliefde voor fotografie en beeld vandaan?  

Toen ik klein was, kreeg ik een analoge speelgoedcamera. Ik herinner me de discussies over hoeveel foto’s ik maakte en de kosten van het ontwikkelen ervan. Het vastleggen van momenten vond ik fantastisch. Ik bladerde ook altijd door de tijdschriften die mijn moeder las en raakte geïntrigeerd door een foto van Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin. Op die foto staan twee vrouwen op racefietsen met korte broekjes aan; een heeft een raketje (het ijsje) in de hand, terwijl op de achtergrond een raket de lucht in gaat. Dat beeld is me altijd bijgebleven; het had iets absurds, maar alles klopte toch. Misschien lijkt het nu met de digitale tools niet zo bijzonder meer, maar dit was in de jaren '90. Ik was omver geblazen door deze foto als klein meisje.

Jaren later bezocht ik een expositie van Gregory Crewdson en werd ik verliefd op beeld. In een video liet hij zien hoe hij alles opzette, en het idee dat een concept voor altijd vastgelegd kon worden, fascineerde me. Toen besefte ik dat je alles kon creëren wat je wilde met fotografie. Ik gebruik mijn visuele werk ​nu ​om mensen te confronteren met het koloniale verleden en de invloed daarvan op de hedendaagse samenleving. Soms kan ik hierin ook provocerend zijn. Ik zie beeld ook als een middel ​voor educatie en dialoog​​ ​en ​om ​onderwerpen te belichten die niet genoeg aandacht krijgen.

Hoe zou je je eigen praktijk omschrijven, wat houdt je momenteel bezig in je werk?  

Als persoon van kleur vind ik het cruciaal om onze ervaringen visueel weer te geven. Mijn werk richt zich vaak op mijn Surinaamse en Nederlandse culturele achtergrond, met een specifieke focus op kolonialisme. Ik gebruik voornamelijk fotografie en werk veel met archiefmateriaal. Het werken met deze archieven beschouw ik als een methode om ze te dekoloniseren en nieuwe perspectieven naar voren te brengen. 

 Onlangs heb ik de start afgerond van mijn project "Een Geketende Reis"​, een project met​ video, fotografie en een ervaringsperformance. De centrale vraag hierin is: hoe ​voelt het​​ om vroeger tot slaaf gemaakt te zijn? Tijdens de performance werd het publiek meegenomen in de verschrikkelijke reis van de tot slaaf gemaakten en werden ze actief onderdeel van de ervaring. Dit project maakte deel uit van het herdenkingsjaar slavernijverleden in Alphen aan den Rijn. Momenteel ben ik bezig met het verder uitwerken van dit project.​

‍

Met kunst kun je niet de hele wereld veranderen, maar kunst kan iemands gedachten en perspectieven veranderen.

‍

 ​​Daarnaast w​erk ik momenteel aan​ andere projecten die het koloniale verleden op verschillende manieren belichten en elk een andere focus hebben. Er zijn talloze verhalen rondom het koloniale verleden die verteld moeten worden, en ik selecteer steeds een ander specifiek onderwerp om uit te lichten. Hopelijk kan ik zo mensen stimuleren om zich bewust te worden van de diepgewortelde impact van kolonialisme op onze huidige samenleving en de geschiedenis.

Je bent een van de alumni van het QISSA ontwikkelingstraject voor visuele beeldmakers. Wat heeft dit traject je gebracht? 

Ik denk nog steeds vaak aan mijn deelname terug; het was een bijzondere ervaring die me veel heeft gebracht. Het was de beste ​expositie-​opening die ik ooit heb meegemaakt: heel divers, en het gevoel van inclusie was sterk aanwezig. Ik heb veel​ nieuwe, leuke mensen ontmoet. De masterclasses waren zowel leerzaam als leuk! Mijn deelname heeft me vaardigheden gegeven die ik de rest van mijn artistieke leven ​kan gebruiken. 

Als project heb ik een boek gemaakt, “The Netherlands is the Best” ​dat ​de absurde overblijfselen van het ​kolonialisme, die nog steeds verankerd zijn in de Nederlandse samenleving, onderzoekt en onthult. Het begon met het vinden van een advertentie op Marktplaats van kettingen die ooit gebruikt zijn op tot slaaf gemaakte, en leidde tot veel meer onderzoek​.​​ ​We kregen de artistieke vrijheid om onze visie te ontwikkelen en uit te werken. Zonder deze vrijheid was het boek nooit geworden​ wat het nu is. We kregen een coach aangewezen; die van mij was Ashley Röttjers​, en we hadden gesprekken met de curator van de expositie, Guinevere Ras. Hun begeleiding en ondersteuning hebben mij ​binnen het​ project echt laten groeien.

Welke rol kunnen kunst en storytelling volgens jou spelen in sociale verandering, ook kijkend naar je eigen projecten? 

​​Met kunst kun je niet de hele wereld veranderen, maar kunst kan iemands gedachten en perspectieven veranderen. En die persoon kan op haar beurt anderen beïnvloeden, wat zorgt voor een kettingreactie van verandering, hoe klein-of grootschalig ook. Misschien verandert die persoon wel de gedachten van twee mensen, maar misschien ook wel van zes mensen. Een voorbeeld hiervan is een bericht dat ik eens ontving van iemand die over mijn boek "The Netherlands is the Best" had verteld op school. Dit illustreert voor mij het ripple-effect: iemand ziet mijn werk en deelt het vervolgens met anderen. Op deze manier verspreidt de boodschap zich.

‍

Mijn ervaring als maker heeft me veel inzicht gegeven in de thematiek van het koloniale verleden en de invloed daarvan op het heden.

‍

 Kunst maakt moeilijke thema's toegankelijk denk ik, het stimuleert reflectie en bewustwording, en kunstprojecten kunnen sociale verandering bevorderen door educatie en storytelling.

 Samen met QISSA hebben we je uitgenodigd om als NDSM Young Curator aan de slag te gaan in de publieke ruimte van NDSM. Wat maakte dat je reageerde op deze oproep? 

Ik heb meerdere keren als co-curator gewerkt, en het idee om zelf een project over het koloniale verleden te organiseren zit al een tijdje in mijn hoofd. Om dit goed te kunnen doen, wil ik meer leren van professionals over het organiseren van projecten/programma's en curator zijn.  

Het Young Curator project biedt de mogelijkheid om dit te leren en te doen! Ik hoop te leren hoe je een complex onderwerp op een goede manier naar het publiek kunt brengen. Het is een waardevolle kans om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en deze later weer toe te passen bij toekomstige projecten. 

 Hoe kijk je naar deze plek? In hoeverre ben je bekend met het terrein? 

Ik vind de NDSM-werf een bijzondere en unieke plek in Amsterdam. Het terrein is toegankelijk voor diverse doelgroepen, wat voor mij bijdraagt aan inclusiviteit. Ik ben meerdere malen op de NDSM-werf geweest​; Ik heb er naar street art gekeken en ben uiteraard ook in het museum geweest. Ik vind street art ook een belangrijke rol spelen op de NDSM-werf. Vroeger ben ik ​weleens​​​ op jacht gegaan naar schatten bij de IJ-hallen en ik ben er geweest voor feestjes. Hierdoor ben ik me bewust van de veelzijdigheid van het terrein en de manieren waarop het gebruikt wordt​, dit wil ik meenemen in de ontwikkeling van de interventie.​​

Welke uitdagingen en mogelijkheden zie je binnen het project?‍

Ik zie het als een interessante uitdaging om een diverse doelgroep aan te spreken. Ook zie ik het weer als uitdaging, ik hoop dat het tijdens het programma droog blijft!​ ​Ik vind jonge makers ​boeiend, zowel net afgestudeerden als autodidacten​, en heb een voorkeur voor minder bekende kunstenaars die nog niet veel exposure hebben gehad. Dus daar hoop ik nieuwe connecties mee te maken tijdens het project. 

Je werkt als kunstenaar en maker, en gaat als NDSM Young Curator meer in de rol van curator of programmamaker aan de slag. Hoe kijk je daartegen aan?‍

Voor mij zijn deze rollen verbonden met elkaar. Mijn ervaring als maker heeft me veel inzicht gegeven in de thematiek van het koloniale verleden en de invloed daarvan op het heden. Een belangrijk onderdeel van mijn artistieke praktijk is onderzoek, en deze kennis neem ik mee in mijn rol als Young Curator. Ik denk dat mijn achtergrond als maker me ook in staat stelt om me goed in te leven in de kunstenaars. Ik begrijp de uitdagingen waarmee zij te maken hebben. ​Beide rollen vullen elkaar aan en hebben voor mij hetzelfde doel omtrent de thematiek van het koloniaal verleden en de impact op de hedendaagse maatschappij.

Kun je ons vertellen hoe het thema "sense of belonging" een rode draad is geworden in je projecten?

Het heeft vele jaren geduurd voordat ik erachter kwam waar ik thuishoorde, nadat ik mijn zeer intense, hechte familiehuis had verlaten. Mijn grootmoeder was Frans, mijn grootvader en overgrootvader en moeder waren nomadisch en waren opgegroeid in een Europees circus, mijn vader en oom waren klassieke muzikanten en mijn Schotse moeder was een textielkunstenaar. We woonden in Holloway, Londen, en ik ging naar de lokale school. Al heel vroeg realiseerde ik me dat de kinderen op school een heel ander gezinsleven hadden dan ik. Ik deed enorm mijn best om erbij te horen, maar voelde me altijd een buitenstaander. Thuis voelde ik me echter geliefd, hoorde ik ergens bij en voelde ik me heel veilig. Toen ik eenmaal het huis verliet, moest ik lang zoeken naar mijn eigen gevoel van "belonging". Ik probeerde het familiegevoel dat ik zo had geliefd te repliceren, maar uiteindelijk realiseerde ik me dat dit niet was waar ik naar op zoek was. Ik geloofde dat erbij horen één vastomlijnd ding was, waarschijnlijk door onderliggende conditionering door onderwijs en de maatschappij, maar in werkelijkheid is erbij horen individueel en hoeft het niet te zijn wat je denkt dat het zou moeten zijn.

‍

NDSM is een steeds evoluerende plek met een bestaande gemeenschap en nieuwe gemeenschappen die voortdurend groeien.

‍

Uiteindelijk, 20 jaar na het verlaten van huis, ontdekte ik wat het voor mij betekende. Voor mij was dat ruimte en vrijheid hebben om mezelf uit te drukken en in een relatie te zijn waarin ik omarmd en aangemoedigd word om mezelf te zijn. Ik moet geliefd worden en iemand hebben om van te houden, maar ik realiseerde me dat ik dat niet nodig heb door moeder te zijn, wat een grote stap is voor een vrouw om dat voor zichzelf toe te geven.

Toen ik eenmaal begreep wat je thuis voelen voor mij betekende, ben ik op missie gegaan om te ontdekken wat het voor anderen betekent en hoe het begrijpen van de complexiteit van je thuis voelen gemeenschappen samen kan brengen.

Wat denk je dat dit thema betekent in een dynamische plek zoals NDSM of Amsterdam-Noord?

NDSM is een steeds evoluerende plek met een bestaande gemeenschap en nieuwe gemeenschappen die voortdurend groeien. Door de workshops te doen, kreeg ik inzicht in verschillende perspectieven. Het was duidelijk dat sommige mensen verandering als een bedreiging zagen en anderen als een opwindende toekomst. Vanuit een buitenstaandersperspectief voelde het heel belangrijk dat alle groepen met elkaar in gesprek gingen en begonnen in te zien wat de mogelijkheden konden zijn zodra ze elkaar begonnen te begrijpen.

Je hebt workshops gedaan met individuen uit Amsterdam (Noord) als onderdeel van het project. Hoe hebben deze workshops de ontwikkeling van het kunstwerk beïnvloed?

Door te luisteren en verschillende gezichtspunten te begrijpen. Alle zinnen en woorden die in de installatie worden gebruikt, komen voort uit de woorden die mensen opschreven in de workshops om uit te drukken hoe ze zich voelen over wat er gebeurt, hoe ze de toekomst zouden willen zien en wat je thuis voelen voor hen betekent. Het was ongelooflijk om de energie en creativiteit in de workshops te zien. Alle deelnemers waren volledig betrokken en wilden hun gedachten en meningen overbrengen. Er was passie voor het leven op een plek die in ontwikkeling was en zij waren onderdeel van die evolutie. Leven op een plek waar ze enorme veranderingen ervoeren en leerden hoe ze daarmee om moesten gaan. Sommige mensen waren niet zo blij en wilden gehoord worden, terwijl anderen wilden dat nieuwe dingen tot bloei kwamen.

‍

Erbij horen kan heel vloeibaar zijn en voor iedereen anders, maar tegelijkertijd een collectieve ervaring.

‍

De workshops brachten veel gevoelens, passie, vreugde, woede, vragen, discussie en emotie naar boven. Sommige verhalen gingen over het verleden en sommige waren enthousiast over de mogelijkheden. Mooie persoonlijke gebeurtenissen werden gedeeld en samen werd een beeld gevormd van een nieuwe sterke gemeenschap. De dichter Mahat Arab vatte dit perfect samen in zijn gedicht dat voortkwam uit deze gesprekken.

"(Leave) Space for Space" heeft als doel een gevoel van ergens bij horen binnen de gemeenschap te creëren. Hoe zie je het kunstwerk verbindingen bevorderen en resoneren met de mensen, zowel bewoners als bezoekers van NDSM?

Ik hoop dat de woorden en zinnen die uit de workshops zijn voortgekomen en nu de installatie sieren, resoneren met de gemeenschap en voorbijgangers. De woorden zijn precies zoals ze in de workshop zijn geschreven. Het is voor mij belangrijk dat wanneer ik een gezamenlijke installatie maak, de deelnemers zichzelf erin kunnen herkennen en dat ze een gevoel van eigenaarschap en erbij horen voelen.

Nu ik met veel gemeenschappen over de hele wereld heb gewerkt, voel ik me altijd erg bevoorrecht dat ik de kans heb gekregen om met mensen te zitten en naar hun verhalen te luisteren. Ik ben altijd onder de indruk en dankbaar hoe genereus mensen zijn met hun gedachten en ideeën en hoeveel ze genieten van het delen en gehoord willen worden. Ik voel me vaak nederig om slechts een onderdeel van het proces te zijn. Het zoeken naar ergens bij horen is zo belangrijk in het leven van mensen. Het is niet vaststaand, het is individueel. Je kunt belonging vinden en verliezen, of ervoor kiezen om op verschillende momenten in je leven op zoek te gaan naar een ander gevoel van erbij horen. Je thuis voelen kan heel vloeibaar zijn en voor iedereen anders, maar tegelijkertijd een collectieve ervaring.

De NDSM Open Call is in 2018 ontstaan vanuit een wederzijdse wens vanuit Stichting NDSM-werf en Stichting Kinetisch Noord (NDSM Loods) om artistieke initiatieven uit specifiek de zogenaamde “voedingsbodem” van de NDSM-werf in de spotlight te zetten. De NDSM-werf is een plek voor kunst, cultuur en creatieve vindingrijkheid en de ideeën die hieruit voortkomen zijn vaak geïnspireerd door dit alsmaar veranderende gebied en zijn van grote waarde voor haar identiteit.

Om deze reden is de NDSM Open Call in het leven geroepen, de opdracht is in die jaren in essentie hetzelfde gebleven: stuur een idee in voor een culturele interventie op NDSM. Er wordt geen onderscheid gemaakt in kunstvorm, medium, vakrichting, specialisme, interessegebied of materiaal. Ook het type projecten is in principe helemaal open: van voorstelling, tot kunstinstallatie, tot festival, alles mag en alles kan. De projecten moeten op NDSM (op het buitenterrein of binnen in de loods) worden gerealiseerd, en te zien en te bezoeken zijn voor publiek.

Met deze informatie onder de arm ontvingen we de afgelopen jaren bijna 100 inzendingen van makers en creatieven op de werf. Een steeds veranderende programmaraad beslist welke inzending(en) er dat jaar mogen worden gerealiseerd.

2018

In het eerste jaar van de NDSM Open Call zijn er maar liefst drie inzendingen als winnaar uit de bus gekomen: De Vogels - Hélène Min (2018), De Hollandse Nachtegaal – Eibert Draisma (2018), Het Straattheater festival – Pieter Post (2018) (ondersteuning).

De Vogels | Hélène Min (2018)

Een animatiefilm geïnspireerd door de gelijknamige Griekse komedie die commentaar leverde op de benauwde stad en bemoeizuchtige inwoners. Vanuit haar atelier onder de X-helling maakt Hélène vogels van vissenhuiden die als ze drogen transparant worden. Door de lichtinval in haar atelier in de oude scheepshelling komen de vogels tot leven.

In de animatiefilm verlaten twee Atheners de stad en roepen zij de vogels aan een ideale stad in het hemelruim te bouwen. De onderwerpen van het oude Griekenland vertalen zich in De Vogels naar het nu.

De Hollandse Nachtegaal | Eibert Draisma (2018)

De uitvinder en ontwerper Eibert Draisma is uitzonderlijk inventief en vindingrijk. Zijn werk wordt gedreven door een onophoudelijke fascinatie in hoe dingen werken en het waarom daarachter. In het kader van de NDSM Open Call maakte Draisma een voorstel voor een interactieve zangvogelautomaat: via Bluetooth of Spotify zouden bezoekers zelf kunnen bepalen welk liedje de Hollandse Nachtegaal voor hen zingt.

2019

In het tweede jaar van de NDSM Open Call zijn er ook weer meerdere winnaars uit de bus gekomen: Henk Schut – Right Of Way (2019), Babok (Guido Bevers en Carina de Wit) – PolderCoaster (2019), Marc Faasse – Document NDSM Street Art fotografie (2019), Balthasar Prinsen – Ascending (2019).

Document NDSM Street Art fotografie | Marc Faasse (2019)

Aan de hand van de constant veranderende straatkunst op de NDSM-werf documenteerde Marc Faasse fotografisch met Document NDSM Street Art graag de transitie die de NDSM nu doormaakt.

Right of way | Henk Schut (2019)

Right of Way was een geluidsinstallatie op het voormalige skatepark in de NDSM Loods (nu NDSM Fuse). Op deze ‘zolderverdieping’ kon de bezoeker even afstand nemen van de snelheid van het dagelijks leven en de stedelijke ontwikkelingen in Amsterdam. Via een zelf ontworpen computeralgoritme werd er met eenvoudige geluiden een ruimtelijk spel gecreëerd met 64 speakers. In de vrijwel lege ruimte merkten bezoekers hoe zij de hal al schommelend transformeren tot een klankbord.

PolderCoaster | Babok (Guido Bevers en Carina de Wit) (2019)

Babok is in 2005 opgericht om beeldend theater voor de openbare ruimte te maken. Polder Coaster is in de woorden van Babok de ‘absurde, theatrale versie van een achtbaan in de vorm van een energieke, hilarische en hoogst interactieve straatvoorstelling.’  De NDSM Open Call heeft dit project in 2019 verder ondersteund in de vorm van meerdere voorstellingen op NDSM.

Ascending | Balthasar Prinsen (2019)

Ascending was een idee van Prinsen, uitgevoerd in 2022 met Sarah Payton en Thomas Akerboom, waarbij hij met een installatie op de Noordstrook van de NDSM Loods die bestond uit bogen en beplanting de ruimte omtoverde in het dak van een kathedraal. De Noordstrook is al vaker (een industriële) kathedraal genoemd en Prinsen, Payton, en Akerboom wilden hiermee een nieuwe plek voor stilte, ontmoeting en samenkomst creëren waar vroeger met veel geluiden brute kracht metaal werd gesmolten en gesmeed.

2020

In 2020 moest de NDSM Open Call worden aangepast naar een drastisch veranderende wereld, vanwege de gevolgen van de corona crisis. De nieuwe opdracht: “Visualiseer hoe het toekomstige gebruik van de publieke ruimte eruit zou kunnen zien in wat voor vorm dan ook”. Het project moest nog steeds publiekelijk toegankelijk zijn, dus dit jaar moest het voor op het buitenterrein van de werf ontworpen zijn. De befaamde winnaar: Het Museum Voor Onbedoelde Kunst (MOK).

Het Museum voor Onbedoelde Kunst (MOK) zet niet de kunstenaar op een voetstuk, maar de bezoeker en zijn verbeelding. Dit doen zij door alledaagse objecten of composities in een museale context te plaatsen. Dit levert vaak hilarische interventies op in de publieke ruimte.

2021

De NDSM Open Call van 2021 had nog steeds te kampen met ingeperkte mogelijkheden vanwege de gevolgen van de corona pandemie. Desalniettemin kwamen er dit jaar twee winnaars uit de bus: Animal Factory van Luca Boscaridn (2021), en Public Air Filters van Anne Jan Reijn (2021).

Animal Factory | Luca Boscardin (2021)

Met ‘Animal Factory’ maakte speelgoedontwerper uit de NDSM-loods Luca Boscardin speelse elementen voor de urban jungle van de NDSM-werf door minimalistisch vormgegeven dieren te creëren. Een positief beeld in een moeilijke tijd waarin dieren steeds meer steden overnamen, omdat de mensen binnen moesten blijven. De multifunctionaliteit van zijn dierenrijk past bij het werfgebruik; zo dienden ze als speelobject, alternatief sporttoestel of ontmoetingsplek.

Public Air Filters | Anne Jan Reijn (2021)

In samenwerking met Nieuw Dakota plaatste Anne Jan Reijn drie grote luchtfilters in de openbare ruimte van NDSM. Hierdoor liet Reijn de bezoeker nadenken over onzichtbare gevaren in de lucht waarmee we ons omgeven en die we inademen. Hoe gezond is deze lucht eigenlijk? Door het filteren van een beetje lucht in de openbare ruimte, werd er direct een vraag opgeworpen: is de rest van de lucht, die ongefilterd is, dan misschien niet te vertrouwen?

2022 en 2023

In 2022 waren er helaas geen winnaars van de NDSM Open Call. De laatste editie van de NDSM Open Call in 2023 kende een langere productieperiode waardoor de winnaars hun werk in 2024 realiseerden. Makers Catarina Garcia en Jim Du Pan lanceerden dit jaar Under Pressure met de halve kraan als sokkel op de NDSM-werf. Met dit werk belichten de kunstenaars de cycli van transformatie van de NDSM-werf, een terrein dat momenten van crisis en vernietiging kent, maar ook stadia van opleving en herbestemming. Alle informatie over dit werk vind je op de cultuurpagina.

Beluister ook de podcastaflevering NDSM X Caterina Garcia en Jim Du Pan.

2024

De inschrijvingen voor de NDSM Open Call 2024 zijn nu geopend. Heb jij een atelier of werkplaats op NDSM en heb je een goed idee? Laat het ons weten! Klik hier voor meer informatie over de NDSM Open Call van dit jaar.

Kun je jezelf voorstellen aan het DGTL-publiek en inzicht geven in je artistieke reis en de thema's die je in je werk verkent?

Ik ben Sioe Jeng Tsao, ook bekend als SEEYOUSIOE, en ik ben een queer kunstenaar en activist van Chinese afkomst, geboren in Amsterdam.

Je werk verkent verschillende sociale thema's zoals LGBTQIA+ rechten, geestelijke gezondheid, feminisme, duurzaamheid, raciale rechtvaardigheid en gendergelijkheid. Kun je uitleggen waarom deze onderwerpen voor jou belangrijk zijn en hoe je gelooft dat kunst kan bijdragen aan deze discussies?

Deze sociale thema's zijn diep belangrijk voor mij omdat ze mijn eigen ervaringen en de uitdagingen die ik ben tegengekomen weerspiegelen. Door kunst te creëren rond deze onderwerpen kan ik mijn perspectieven delen en bijdragen aan een groter bewustzijn.

Hoe dient kunst als een katalysator om contemplatie en discussie over belangrijke sociale kwesties aan te moedigen?

Kunst heeft een unieke kracht om gesprekken op gang te brengen, percepties uit te dagen en actie te inspireren. Door deze onderwerpen aan te pakken via mijn kunstwerk, streef ik naar empathie, begrip en positieve verandering in de samenleving. Ik geloof dat kunst dient als een katalysator voor belangrijke discussies en uiteindelijk kan leiden tot een meer inclusieve en rechtvaardige wereld.

Je creatie voor de containerboog, getiteld EMPOWER, moedigt reflectie, aanmoediging en de viering van liefde aan. Wat inspireerde je om deze specifieke thema's in je kunstwerk aan te pakken?

De inspiratie achter mijn kunstwerk 'EMPOWER' komt voort uit het zien van het veranderende landschap van Amsterdam, met name voor de LGBTQIA+ gemeenschap. Van ooit een toevluchtsoord te zijn geweest, heb ik een verschuiving waargenomen waarbij velen binnen onze gemeenschap gemarginaliseerd en ongehoord zijn. 'EMPOWER' dient als een reactie op deze transformatie en streeft naar reflectie, aanmoediging en de viering van liefde. Het symboliseert een oproep tot actie voor eenheid en solidariteit binnen de LGBTQIA+ gemeenschap, waarbij wordt benadrukt dat we samen sterker staan. De containerboog fungeert als een toegangspoort tot een ruimte van kracht, acceptatie en steun, waar individuen uit diverse achtergronden troost en empowerment kunnen vinden.

Op welke manieren geloof je dat festivals een rol spelen in het bevorderen van dialoog en bewustwording rond deze kritische sociale onderwerpen?

Festivals dienen als krachtige platforms voor het bevorderen van dialoog en het vergroten van bewustzijn over kritische sociale onderwerpen. Ze kunnen diverse doelgroepen bij elkaar brengen en meeslepende ervaringen bieden via kunst, muziek en optredens, waardoor de reflectie en dialoog die we nodig hebben, worden aangemoedigd. Door samen te werken met lokale activisten, kunstenaars en organisaties kunnen festivals hun impact vergroten door deelnemers te verbinden met meer middelen voor verdere betrokkenheid. Ik geloof dat festivals, net als kunst, kunnen dienen als katalysatoren voor het op gang brengen van gesprekken en het bevorderen van positieve sociale verandering.

En wat betekent het voor jou om dit stuk te tonen in de context van de openbare ruimte van NDSM, buiten het specifieke festivalpubliek?

Het tentoonstellen van dit kunstwerk in een openbare ruimte vergroot de impact buiten het festivalpubliek, waardoor het een symbool wordt van empowerment en zichtbaarheid voor de LGBTQIA+ gemeenschap en daarbuiten. Het wordt een verklaring van inclusie en acceptatie, waarbij individuen uit diverse achtergronden worden uitgenodigd om zich te verbinden met de boodschap van solidariteit en liefde. ‘EMPOWER’ vergroot zijn vermogen om gesprekken op gang te brengen, percepties uit te dagen en positieve sociale verandering op bredere schaal te inspireren.

Kun je inzichten geven in jouw creatieve proces? Hoe genereer je ideeën en in hoeverre beïnvloedt de omgeving of plaatsing van jouw kunst jouw werk?

Mijn creatieve proces is diep geworteld in mijn eigen realiteit als queer vrouw van kleur. Ik haal inspiratie uit mijn persoonlijke ervaringen, navigerend door verschillende sociale contexten en identiteiten. Daarnaast zoek ik actief naar diverse perspectieven door boeken te lezen, evenementen, workshops en panels bij te wonen van verschillende achtergronden. Deze blootstelling stelt me in staat om mijn begrip te verbreden en mee te leven met een scala aan ervaringen die mensen navigeren.

Welke emoties of reacties hoop je op te roepen bij kijkers wanneer zij EMPOWER ervaren?

Bij het ervaren van 'EMPOWER' streef ik ernaar dat kijkers niet alleen een gevoel van solidariteit en kracht binnen de LGBTQIA+ gemeenschap ervaren, maar ook pauzeren en erkennen dat queer liefde niet altijd vanzelfsprekend is. Door 'EMPOWER' te kaderen als een werkwoord, wil ik het actieve proces van empowerment en viering van liefde benadrukken. Ik hoop dat het kunstwerk gevoelens van aanmoediging, hoop en reflectie oproept, waarbij kijkers worden geïnspireerd om de betekenis van inclusiviteit en empathie te overwegen bij het pleiten voor sociale verandering.

In 2021 gingen ontwerpers Sue Doeksen, die al sinds 2012 een studio heeft in de NDSM Loods en grafisch ontwerper Jord Noorbeek in opdracht van Stichting NDSM-werf aan de slag om de gastvrouw van de werf te vernieuwen. De reden om juist nu deze verandering van een icoon van de werf aan te gaan, is om te laten zien dat de werf verre van stil staat en een ode te geven aan alle toekomstige ogen die de boog voor het eerst gaan zien.

De containerboog heet elke bezoeker van de NDSM-werf welkom; van festivalganger tot bezoeker tot wandelaar. Helaas is het normaliter zo bruisende en levendige terrein afgelopen jaar een stuk rustiger gebleven dan andere jaren. Desalniettemin zien wij de toekomst vioolkleurig tegemoet, net als het frisse jasje van de containerboog, en leek dit ons een mooi moment om terug te blikken op alle verschillende verschijningen die de boog tot nu toe heeft aangenomen.

2018

De boog is geboren in 2018, toen het festival DGTL voor de editie van dat jaar iets nieuws wilde toevoegen aan het festivalterrein. In samenwerking met kunstenaars van de werf is de boog in eerste instantie ontstaan met een zwart uiterlijk met witte letters aan de kop-kant die DGTL spelden. Iedereen die het plezier heeft gehad om ooit DGTL te bezoeken weet dat dit evenement draait om ontdekking, inspiratie en verrassingen. Het festival typeert zich in zijn industriële sfeer en vrijgevochten karakter. Een podium voor zowel gesetteld artiest als beginnende DJ. Juist voor deze redenen was en is de boog een speciaal onderdeel van het festival.

Het betekent toch wel iets dat hij er nog staat en dat er iedere keer een ander beeld aan gegeven wordt
‍

Na dit succesvolle jaar van het festival is de boog achtergebleven op de werf als relikwie: een herinnering aan de zoveelste geslaagde editie van DGTL. Maar in plaats van te vervallen in een ruïne ontpopte de boog zich als een hoofdrolspeler van de werf en begon ze haar eigen leven.

Na DGTL 2018 heeft bijna ieder festival of evenement op de werf de boog geadopteerd als onderdeel van het terrein en er een eigen sausje overheen gegooid. Soms een entree voor bezoekers, soms een omleiding in de looproute op het terrein of een triomfboog die op de hete dagen op de werf wat schaduw bood. Maar bovenal een plek waar veel dansjes gewaagd zijn door de jaren heen. Legend has it, dat als je je oor dicht genoeg tegen de boog legt, je de feestende mensen kunt horen! Mede hierdoor, maar ook door het wisselvallige Noord Amsterdamse weer lag de boog vaak ten grandslag aan een restauratieronde waar de actuele kleuren weer wat werden aangedikt. Zo ook in 2019 toen festival Drumcode hun evenement organiseerde op de Docklands (het plein tussen de twee loodsen) en een mooie gelegenheid voortbracht om de verflaag weer een keer te verversen.

De likjes verf die de boog ondertussen heeft gekregen zijn niet meer op één hand te tellen. Naast dat de containerboog vaak is overgeschilderd heeft ze ook vaak tijdelijke gezichten gekend. Door middel van doeken, lichtprojecties of andere innovatieve ideeën gaven organisatoren van evenementen op de NDSM-werf een eigen draai aan de containerboog.

“Het betekent toch wel iets dat hij er nog staat en dat er iedere keer een ander beeld aan gegeven wordt”, vertelt Petra Heck, curator bij Stichting NDSM-werf. “Het is zo’n opvallende verschijning op de werf, het is best bijzonder dat hij telkens weer mee kleurt met de tijd”. Een mooi voorbeeld van de icoon in volle glorie was, naast vele anderen, Elrow festival. Met als thema ‘Together we make magic happen’ is Elrow een festival van kleur, creativiteit en vooral heel veel gekkigheid. In 2018 streek het festival neer op de NDSM-werf en gebruikte de containerboog als eyecatcher op het terrein. Door het gebruik van emoji-achtige icoontjes, wederom een nieuw laagje verf en enorme opblaasdieren gaf de organisatie een eigen invulling aan de boog.

2021

In 2021 kleurt de boog zwart, blauw en wit. Geïnspireerd op de laatste woorden van Eberhard van der Laan aan de Amsterdammers – die vlak achter de boog een eigen portret geniet op de Docklands – ontstaan de woorden ‘Be kind’ in geometrische vormen op de boog. De tekst is zowel in vorm als kleur vermomd en onderdeel van een groter grafisch werk waardoor de boodschap niet gemakkelijk op het eerste oog te ontcijferen is. De achterkant lijkt een abstracte stralenkrans. De zijkanten geven de veelzijdigheid aan van de NDSM-werf: een uil die voor wijsheid en magie staat en een hofnar die het plezier en vermaak symboliseert. Deze nieuwe identiteit van de boog geeft een enigszins rustiger indruk vergeleken met de felle, schreeuwende graffiti kunstwerken op de rest van de Docklands. Maar misschien is dit precies wat het ontwerp zo passend maakt. De werf is een thuis voor experiment en contrast waar ook de iconische containerboog niet aan ontsnapt.

“Het gaat ook over de terugkomende vraag: wanneer behoort iets tot de publieke ruimte?” aldus Petra Heck. “De achterliggende gedachte van dit nieuwe ontwerp was ook om toe te voegen aan bekende rol van de boog. Tot nu toe is het voor veel mensen een festival baken geweest, met dit nieuwe jasje wordt hij misschien wat meer deel van de publieke ruimte. Hij verwelkomt iedereen die de werf bezoekt, niet alleen diegenen die komen met een kaartje voor een evenement.”

Waar de NDSM-werf normaal rond deze tijd zou buzzen met voorzichtige eerste muzikale klanken van het festivalseizoen of de eerste buiten-kraampjes van de IJ-hallen, is het nu nog afwachten wanneer en wat er grootschalig mogelijk gaat zijn op de werf. Met een beetje geluk kan de icoon van de werf dit jaar weer het benodigde aantal mensen verwelkomen. Zo is DGTL 2021 van het Paasweekend naar september verplaatst in de hoop na de zomer weer een volle bak te kunnen organiseren. Tot die tijd is de containerboog nog altijd de standvastige icoon van de werf, die iedereen welkom heet die een kijkje komt nemen en ons eraan herinnert een beetje aardig voor elkaar te zijn, zeker in deze tijd.

Benieuwd naar nog een kijkje in het proces van het bewerken van de boog? Ewa Scheifes (programmeur van Stichting NDSM-werf) en Petra Heck gingen tijdens de podcast NDSM X in gesprek met makers Sue en Jord over hoe je zo’n bekend object op de werf opnieuw vormgeeft. De link naar deze aflevering vind je hier:

‍

‍

2022

Karski (1974) en Beyond (1983) is een kunstenaarsduo uit Nederland. Ze hebben een achtergrond in grafisch ontwerp en zijn zeer intensief betrokken bij de graffiti-scene. Hun werk staat bekend om het gebruik van originele en levendige kleurencombinaties. Het bevat realistische, grafische en abstracte elementen, vaak met een verrassende diepte en veel dynamiek. Voor Karski & Beyond is kunst een manier om je uit te drukken, en het maken van gigantische schilderingen, zoals deze op de containerboog, geeft hen het gevoel dat ze leven. “Als duo zoeken we graag de grenzen voor zoveel mogelijk contrast en diepte op.” In 2022 gaven ze een nieuwe jas aan de containerboog op de NDSM-werf. Met deze vrolijke kleuren werd de eerste editie van het festival na de covid-19-pandemie gevierd.

2024

In 2024 is de icoon van de werf weer aan de beurt voor een opfrisser. Stichting NDSM-werf en DGTL vroegen kunstenaar Sioe Jeng Tsao, ook wel bekend als SEEYOUSIOE (zij/hen) om een ontwerp te maken voor de containerboog op de Docklands genaamd EMPOWER. Dit kunstwerk roept op tot reflectie, aanmoediging en viering van liefde, en herinnert ons eraan dat we sterker zijn wanneer we samenwerken. De boog dient als een symbolische toegangspoort tot een ruimte van kracht, acceptatie en solidariteit binnen de LGBTQIA+-gemeenschap, waar individuen uit diverse achtergronden elkaar ondersteunen en verheffen. Het kunstwerk bevordert eenheid en samenwerking als essentiële instrumenten voor het bevorderen van onze gezamenlijke reis naar sociale verandering en inclusie.

We gingen met Sioe in gesprek over haar inspiratie voor dit werk op de containerboog van de NDSM-werf. Je leest het hele stuk hier.

Queer Amsterdam: ‘Wij proberen er voor te zorgen dat alle stemmen in de gemeenschap een plek krijgen’. Daarbij hoort ook plek in de stedelijke publieke ruimte van Amsterdam, en daarbuiten. In dat kader blikken we terug op (en kijken we vooruit naar) welke queer kunstenaars en kunstwerken tot nu toe hun stempel drukte op de openbare ruimte van de NDSM-werf. Maar daarnaast erkennen we dat de queer community in hun volledigheid nog steeds zwaar worden ondergerepresenteerd in de kunstsector en in de openbare ruimte in het algemeen.

Zanele Muholi (die/diens)

De Zuid-Afrikaanse fotograaf Zanele Muholi is een geëngageerde fotograaf die – door een activistische lens – de zwarte LGBTQI-identiteit in Zuid-Afrika onderzoekt en documenteert. Al meer dan twintig jaar legt Muholi zwarte queer, transgender en intersekse mensen vast door diens lens. Wat heeft geresulteerd in krachtige contrasterende zwart-wit portretten waarmee die de betekenis van ‘zwartheid’ opnieuw opeist en de clichématige, stereotiepe beelden van zwarte mensen ondermijnt. Vorig jaar in 2022 waren drie van deze beelden te zien op de NDSM billboards verspreid over de werf.

Goldendean (Dean Hutton) (zij/hen)

Met het werk ‘Big Fat Trans Light MerQueer’ maakte de Zuid-Afrikaanse Goldendean in 2021 deel uit van de expositie (Come To) Light. Dit werk is een hybride tussen mens en zeemonster die uit het IJ-water gekropen lijkt te zijn, geïnspireerd door volksverhalen over zee-meer-volk. Goldendean deelt momenten van zachte moed om het recht van alle lichamen te bevestigen om te bestaan, gevierd en beschermd te worden. Een tenderqueer investeert in een publiek om vriendelijk te reageren, om onze lichamen samen veilig te laten zijn en om queer ruimte te geven.

Yamuna Forzani (zij/haar)

Kunstenaar, ontwerper, en queer activist Yamuna Forzani is op dit moment te zien op NDSM met haar werk ‘Dazzle Trip’: drie visuals op de NDSM billboards, ‘A big heart inflatable’ inflatable, videoinstallatie in een zeecontainer en een speciale Dazzle Pont ingepakt in een Dazzle wrap. Deze serie beelden en kunstwerken vieren de genderdiversiteit in de publieke ruimte en geven een inkijkje in het universum van Forzani. Geïnspireerd door uitdagende prints en graffiti invloeden maakt Forzani eigentijdse collages en grafische patronen met tags. Wie inzoomt op de patronen ziet verwijzingen naar popcultuur (symbolen en emoji’s), maar ook een activistische houding, denk aan uitspraken als ’trans rights are human rights’’. Naast actief lid en organisator in de ballroom community, is Forzani winnaar van de Dutch Design Awards in 2022 en is haar werk ook te zien in Rademakers Gallery.

Let Me Be Myself (2016)

De 240 m2 mural van het gezicht van Anne Frank in combinatie met een verscheidenheid aan kleuren en geometrische vormen is gegroeid tot één van de eye-cathers van NDSM.
Dit werk, gemaakt door street artist Kobra in opdracht van Stichting NDSM-werf en het STRAAT Museum, staat voor de boodschap van verzet, hoop, vrijheid voor iedereen en tegen onderdrukking van wie dan ook. Het portret wijst de voorbijganger op het belang van het volledig respecteren van ieders identiteit.

The Narcosexuals

Op 16 en 17 september 2023 komt de productie The Narcosexuals door theatermaker en kunstenaar Dries Verhoeven naar NDSM. Met deze loop-performance onderzoekt Verhoeven de wereld van chem-seks: seksueel drugsgebruik, een fenomeen dat vooral onder homomannen aan populariteit wint. Scrollend door hun telefoon gaan de spelers op zoek naar seks, seks van de bovenste plank, seks voorbij het voorstelbare. Deze productie is genomineerd voor de VSCD Mime/Performance Prijs seizoen 2022/2023.

Sinds een aantal jaren werken Stichting NDSM-werf en de NDSM Loods samen met Amsta Karaad voor het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op de NDSM-werf. Zij houden samen met de beheerders van de NDSM-werf en Loods het terrein schoon, veilig, en heel. We gingen in gesprek met Marc, hij vertelt ons alles over zijn werk met de jongens van Karaad op NDSM.

Marc, kun je jezelf even introduceren?

Mijn naam is Marc, sinds twee jaar werk ik hier op NDSM met volwassenen met een licht verstandelijke beperking, maar ook mensen met psychische aandoeningen zoals Korsakov. Twee jaar geleden zijn we begonnen in de NDSM Loods waar we een klein oranje pipo-wagentje waar vanuit we werkten. Daar zijn we toen van start gegaan met drie jongens die in de loods klusjes deden en dat is langzaam groter gegroeid. Sinds dit jaar zijn we naar de buitenwerf verhuisd en deze zomer zijn we in een nieuw kantoor getrokken. Nu doen we over het hele terrein klusjes om de NDSM-werf schoon, veilig, en heel te houden.

Wat voor werkzaamheden zijn dat zowel?

Wij werken veel samen met Alex Both, de beheerder van het buitenterrein. Hij geeft onze jongens dan kleine klusjes verspreid over het terrein. Hierin hebben we ondertussen een goed stramien gevonden. Sommigen van onze deelnemers zijn namelijk autistisch, dus die vinden het fijn als ze weten wat er op het programma staat. Zo hebben we bijvoorbeeld elke maandag en donderdag een vaste ronde voor de prullenbakken in de NDSM Loods. Al het afval wordt door onze jongens verzameld en naar de perscontainer gebracht.

Over het buitenterrein doen we onze rondes op skelters en bakfietsen. De jongens rijden die met aanhangers over het terrein om afval op te ruimen. Misschien ben je ze als bezoeker wel eens tegengekomen! Verder doen we ook wat licht groenonderhoud op het terrein. Dan gaan de jongens met een bosmaaier op pad om de gras- en bosrandjes op de werf bij te werken. Je merkt dat sommige jongens zich heel verantwoordelijk zijn gaan voelen over hun werk hier op het terrein.

Ik zie vooral jongens op de skelters rondrijden, mogen meiden ook komen werken op NDSM?

Natuurlijk, meiden zijn ook hartstikke welkom. Maar over het algemeen vinden zij het werk hier wat minder leuk. Het is fysiek best zwaar, je moet veel tillen en sjouwen buiten. Dat vinden de meiden op de woongroepen vaak minder aantrekkelijk.

Kun je me ook wat meer vertellen over Amsta Karaad in het algemeen?

Amsta is een grote organisatie die zorg verleent hier in Amsterdam. Ze bieden bijvoorbeeld ook ouderenzorg aan. Amsta Karaad is eigenlijk een klein onderdeel van Amsta die werkt met mensen met een (licht)verstandelijke beperking. Amsta Karaad heeft meerdere woongroepen in Amsterdam waar mensen wonen en dagbesteding en werkplekken aangeboden krijgen. De NDSM-werf is een voorbeeld van zo’n werkplek. Alle jongens die dus op het terrein bij ons werken, wonen begeleid ergens in Amsterdam. De deelnemers krijgen ook een vergoeding voor het werk wat ze hier verrichten.

Ik vind het heel leuk dat je echt een band opbouwd met die jongens

‍

Ik merk dat het hier echt fijn voor ze is. De jongens hebben vaak tegenslagen en over het algemeen geen makkelijk leven. Als ze hier aan het werk zijn en ze krijgen bijvoorbeeld een complimentje van een voorbijganger of medewerker: “lekker bezig!” dan zie je ze echt opfleuren. Dat geeft een positief gevoel, ook bij mezelf. Dit terrein is natuurlijk ook heel stoer en uitdagend, wat ook een goede invloed heeft op of de jongens het naar hun zin hebben. De vrijheid die ze hier krijgen heeft een goede invloed op ze, en dat zie je terug in het werk wat ze doen.

Wat is jouw rol dan binnen deze constructie en kun je wat meer over jezelf vertellen?

Ik begeleid de jongens hier op de dagen dat ze hier werken, dat is elke dag van 09:00 tot 15:00. Dat doe ik natuurlijk niet alleen, ik werk samen met een fantastisch team van meerdere begeleiders. Als de dag voorbij is rapporteren we terug naar de woongroepen over hoe de dag hier is verlopen en hoe de jongens het individueel hebben gedaan.

Ik ben van origine grafisch ontwerper, maar na 13 jaar was ik het zat om elke dag achter een scherm te zitten. Ik wilde wat anders gaan doen en toen ben ik uiteindelijk bij Amsta terecht gekomen. Zij hebben mij toen een opleiding aangeboden die ik kon volgen om dit werk te kunnen doen en sindsdien doe ik dit, met heel veel plezier! Ik vind het heel leuk dat je echt een band opbouwd met die jongens, als ze anderhalf jaar lang bijna elke dag hier komen werken leer je ze echt wel een beetje kennen en dat is heel gezellig.

Ik denk dat ik voor de hele NDSM-werf spreek als ik zeg dat we heel blij zijn dat jullie er zijn om te werf schoon, veilig, en heel te houden. Heb je nog nabranders?

Wij vinden het ook heel leuk op NDSM! Bij deze een oproep: maak je gebruik van de WMO of de WLZ, dan zou je bij ons aan de slag kunnen gaan. Er mogen altijd mensen aansluiten, hoe meer handjes hoe beter. Bij interesse kun je contact opnemen met het Client Service Bureau: csb@amsta.nl

In dit artikel gaan we in op de monumentale plek NDSM, met in het bijzonder het “monumentaal erfgoed” dat in de vorm van gebouwen en voorwerpen stammend uit het verleden te vinden zijn op de werf. Wat monumentaal erfgoed precies inhoudt, is open voor discussie. Echter, wordt vanuit het rijk door De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) één definitie aangehouden: “Monumenten zijn historische gebouwen, archeologische vindplaatsen of door mensen aangelegde groene structuren, zoals parken”. Deze worden beschermd door de rijksoverheid, provincie of gemeente vanwege hun cultuurhistorische waarde, aldus de RCE.

Op de NDSM-werf kom je een aantal van deze rijksmonumenten tegen, die terug te vinden zijn in het register voor rijksmonumenten. Wie in deze zoekmachine de postcode van de NDSM-werf intoetst, krijgt gelijk een aantal hits: de Smederij, NDSM Scheepsbouwloods, Lasloods, en de hellingen.

Smederij

De Smederij, herkenbaar vanwege de typische “puntdaken”, is een collectie aan gebouwen en een plein in het hart van de NDSM-werf. Dit gebouw uit 1909 stond eerst op de oude NSM op het Oostenburg en werd gebruikt voor plaatbewerking. Sinds 1927 staat ze op haar huidige locatie en bestaat uit gevels met een stalen raamwerkconstructie met vakken van verschillend formaat die afgewisseld worden met bakstenen metselwerk, en deur- en vensterpartijen met vierkante ramen. Na de verhuizing van de NSM werf naar de Noorder IJ polder in noord is de loods afgebroken en op de nieuwe werflocatie in twee delen weer opgebouwd. De plaatbewerking op de werf zou vanaf dat moment gaan plaatsvinden in de grote Scheepbouwloods (NDSM Loods), waardoor de Smederij voor andere doeleinden kon worden gebruikt. Het eerste en grootste deel na de herplaatsing werd de Timmerwinkel, voor de machinale houtbewerking, meubelmakerij, fineer- en politoerwerk. Het andere en kleinere deel werd ingericht als Smederij. Hier werd het kleinere smeedwerk gedaan, voor componenten die toen niet vanaf de plank konden worden aangeschaft zoals scheepsbeslag en gereedschap. In het lagere en daarvan losstaande bouwwerk met de puntdaken, de Centrale Werkplaats, werden electrisch- en luchtgereedschap uitgeleend en onderhouden. Deze werkplaats werd ook wel het ‘luchtmagazijn’ genoemd.

‍

De Smederij is in 2014 door G&S& (voormalig BMB ontwikkeling) in samenwerking met monumentenzorg gerestaureerd tot haar voorgaande glorie. De gebouwen zijn nu een inspirerende ontmoetingsplek en bedrijfsruimtes waar o.a. Stichting Greenpeace, Paramount Benelux, Emolife Campaigning, en het Double Tree by Hilton zijn gevestigd. Op het Smederijplein worden vaak kunstwerken vertoont in de publieke ruimte, zoals de Hoogbouw Camping Nature City van Willem de Haan, Dazzle Trip van Yamuna Forzani, Monument van Manaf Halbouni, en nog veel meer.

‍

Scheepsbouwloods

Een icoon van NDSM: de Scheepsbouwloods, ook wel de NDSM Loods genoemd, vierde in 2020 haar honderd-jarige verjaardag. Iedereen die ooit in de NDSM Loods is geweest is bekend met de enorme omvang van dit gebouw die wordt bepaald door bakstenen gevels met een stalen raamwerkconstructie, hoge blauwe deuren en vensterpartijen met smalle, hoge ramen. In de scheepsbouwtijd werden in dit gebouw meerdere onderdelen van het productieproces belegd, maar er werden voornamelijk grote stalen platen bewerkt om vervolgens (vanaf 1952) naar de Lasloods te worden gebracht voor assemblage. Op de gevel van de Scheepsbouwloods staat de volledige naam van de werf geschreven: Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij, waarvan de letters NDSM extra wit zijn aangezet.

‍

Na de scheepsbouwtijd raakte de NDSM Loods verlaten en in verval. Vanaf de jaren 90’ namen kunstenaars hun intrek op NDSM: meerdere gebouwen op de werf werden gekraakt, waaronder de NDSM Loods, waarna er broedplaatsen en atelierruimtes ontstonden die de grondslag waren voor culturele identiteit die NDSM nu draagt. De broedplaats die toen ontstond is later onder beheer van Stichting Kinetisch Noord verder ontwikkeld en staat nu bekend als De Kunststad. Met 80 ateliers beslaat de Kunststad grofweg een derde van de immense oppervlakte van de NDSM Loods. De andere delen in de loods worden verhuurd voor filmopnames, fotoshoots, dans-, muziek en theatervoorstellingen, exposities, veilingen, bedrijfs- en dancefeesten, markten, congressen en nog veel meer.

Lasloods

Het is niet moeilijk om te raden wat er in de Lasloods gebeurde in de tijden van de scheepsbouw: er werd gelast. De enorme stalen platen die in de NDSM Loods werden gevormd en gesneden naar juist formaat, werden daarna naar de Lasloods gebracht om aan elkaar te worden gemaakt. Dit gebeurde via een stoomlocomotief genaamd Jumbo op spoorrails die over het hele terrein te vinden zijn. Fun fact: de rails zijn eveneens als de gebouwen die genoemd worden in dit artikel bestempeld als cultureel erfgoed en mogen daardoor niet worden veranderd of verwijderd van de werf (ze zijn wel dichtgemaakt om ongelukken te voorkomen).

Na de tijden van de scheepsbouw is ook de Lasloods een tijdje verlaten geweest waarna het meerdere bestemmingen heeft gehad, waaronder in latere jaren een plek voor de winter IJ-hallen. Vanuit deze hallen kwam de vraag om meer artistieke invulling voor de grote loods tijdens de markt. Dit manifesteerde zich tot het uiteindelijke idee van een Street Art Museum werd goedgekeurd. Ondertussen zit het STRAAT Museum al 4 jaar op NDSM en is niet meer weg te denken als landmark van de street-art die al jaren overal op de werf te vinden is.

De Hellingen

In de scheepsbouwtijd vlak na de Tweede Wereldoorlog lagen er 8 hellingen over de gehele NDSM-werf. Hierop werden o.a. immense mammoettankers gemaakt, of ze werden gebruikt als opslag van materialen. Als de schepen klaar waren werden ze te water gelaten op de helling en gleden na de doop vanaf de helling het water in. De hellingdeur die daarvoor open moesten gaan, ligt nog altijd in het water op NDSM bij de Feralda Kraan (Kraan 13). Die laatste is een originele kraan die dienst deed in de tijden van scheepsbouw op NDSM en nu volledig is gerestaureerd en in gebruik is als hotel.

‍

De meeste van de hellingen zijn na het opheffen van NDSM als scheepswerf afgebroken, behalve twee: de tegenwoordige kleine X- en grote Y-helling. De Y-helling en de ruimtes eronder bieden plek aan talloze kunstenaars en kleine bedrijven. Ook het kantoor van Stichting NDSM-werf zit onder de Y-helling. De X-helling wordt op dit moment gerenoveerd, maar ook in deze kleinere helling zijn normaliter ateliers te vinden.

‍

De bovengenoemde gebouwen zijn dus bestempeld als Rijksmonument. Maar wat betekent dat eigenlijk? Is een historische context noodzakelijk om op den duur een monumentale status te verkrijgen, of is een monument meer dan dat? En hoe zouden hedendaagse monumenten er dan uit moeten zien? Dit zijn de vragen die we de komende weken op de proef stellen in de context van de tentoonstelling (Un)monumenting: The Future Should Always Be Better. Volg ons op onze sociale media kanalen en mis niets!

Wil je meer weten over het scheepsbouwverleden van de NDSM-werf? Kijk dan op de website van Stichting NDSM Herleeft.

In dit artikel lees je welke makers in het verleden al een keer een werk maakte in het thema van (Un)monumenting. Deze programmalijn is in 2021 gestart door Stichting NDSM-werf en heeft sindsdien vele interpretaties gekend. In chronologische volgorde, kan jij je nog herinneren?

Ademhaling van de stad: Frerara

In 2021 werd collectief Frerara – Frederick Calmes, Raquel van Haver en Raul Balai – uitgenodigd om de Tekenopdracht 2020, die ze realiseerden in opdracht van Stadsarchief Amsterdam, op de NDSM-werf zichtbaar te maken. In (Un)monumenting #1 presenteerde Frerara beelden uit Ademhaling van de Stad, waarin onderbelichte Amsterdammers en hun verhalen centraal staan.

De drie kunstenaars brengen thema’s als het archief, transitie, kunst en cultuur en de handtekening van de stad samen in hun werk. Hiervoor doen ze onderzoek naar de bewoners van de stad Amsterdam en specifiek naar het voortzetten van de traditie om de stad levend te houden als ritueel. Zo laten ze met de tekeningen een ander gezicht van Amsterdam zien en creëren ze een tijdelijk ‘monument’ voor een aantal onderbelichte stedelingen.

Dit werk bevroeg de rol van monumenten in de hedendaagse samenleving: voor wie zijn monumenten eigenlijk, en kunnen ze juist een podium vormen voor onderbelichte mensen, onderwerpen, of beelden?

Voor (Un)monumenting #2 maakte Sijben Rosa een tijdelijk en performatief monument; termen waarin een sterke tegenstelling schuilgaat. De vraag die centraal stond: is het nog van deze tijd om een monument voor de eeuwigheid te maken?‍

Not Forever was een ode aan wat NDSM was, is, en de toekomstige invulling die onder druk staat van tijdelijkheid, een veranderende stad en door klimaatverandering. Het object, dat doet denken aan een grote zwerfkei, werd opgebouwd uit restanten van het afgebroken gebouw van Sociëteit Sexyland.

The monument becomes visible only when it is removed – Sasha Pevak

‍

Het werk heeft anderhalve maand over de werf gezworven met telkens een nieuwe bestemming en “hoeder” die voor een korte periode moest zorgen dat het object zichtbaar was en niets overkwam. Na de zwerftocht is het object afgebroken en de onderdelen ge-recycled, in lijn met de titel van dit werk. Not forever riep vragen op over wat monumenten monumentaal maakt: is het de beeldvorming of juist de ervaringen en context met het object die de ziel maken? “Net zoals als je een persoon helemaal zou ontleden, je niet één stukje tegenkomt waar de ziel of de identiteit in schuilt, het zit in je hele wezen.” – Aldus Sijben Rosa.

Monument: Manaf Halbouni

Monument werd in 2017 gerealiseerd door de Syrisch-Duitse kunstenaar Manaf Halbouni. Het werk verwees oorspronkelijk naar de oorlog in Syrië, waar op een wijdverspreid beeld in de media te zien was hoe burgers in Aleppo zich schuil hielden achter drie bussen voor scherpschutters.

Het werk verwees naar oorlogssituaties en ervaringen in Syrië, maar ook in de rest van de wereld en wat dat betekent voor maatschappijen in tijden van vrede. “Ik wilde laten zien hoe oorlog en vrede heel snel kunnen omslaan”, -aldus Halbouni. “En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw.”

Dit werk ging over de rol van vredes- of oorlogsmonumenten in de openbare ruimte: een plek waar je veel mensen tegelijk kunt bereiken, maar ook een plek waar mensen niet expliciet vragen om kunst te aanschouwen (daarvoor gaan veel mensen immers naar een museum). Het werk riep vele reacties op van toeschouwers op de NDSM-werf, maar ook op andere plekken zoals Dresden waar het werk heeft gestaan. Deze zowel positieve als negatieve reacties werpt vragen op: mogen monumenten wel ruimte innemen op openbare plekken, en zo ja, hoe dan en voor wie?

Landed Rock: Clinton Kabena

Het lijkt alsof deze auto met een klap is neergekomen. Als eerste deelnemende werk van (Un)monumenting: The Future Should Always Be Better, is vanaf 5 oktober 2023 de installatie Landed Rock te zien van ontwerper en beeldend kunstenaar Clinton Kabena. Naast de auto die met de neus naar beneden in de grond lijkt te zijn gecrasht, vult Kabena ook de NDSM Billboards met drie visuals.

Dit werk daagt de kijker uit om na te denken over de fantastische aard van grenzen, geconstrueerd als ze zijn vanuit de collectieve verbeelding van samenlevingen. De confrontatie van de grootsheid van deze monumentale structuren met de fragiele draden van eenheid die ze proberen te bewaren.