Manaf Halbouni werd geboren in Damascus, Syrië, waar hij het grootste deel van zijn leven doorbracht en momenteel – zoals hij zelf zegt – “werkt en woont hij overal”. In 2008 voltooide hij zijn studie beeldhouwen aan de Universiteit voor Schone Kunsten in zijn geboortestad, waarna hij naar Dresden verhuisde waar hij aan de Kunstacademie een diploma Beeldende Kunst behaalde. Halbouni’s werk omvat een breed scala aan media, waaronder alledaagse voorwerpen en materialen, en wordt gekenmerkt door een maatschappijkritische benadering van thema’s die verband houden met oorlog, wereldwijde conflicten, vluchten, grenzen en migratie. De kunstenaar schuwt niet om de openbare ruimte te gebruiken als podium voor zijn kunst, wat in het verleden zeker voor heel wat opschudding heeft gezorgd. Dit artikel illustreert de totstandkoming van een van Halbouni’s meest iconische werken ‘Monument’ dat nu te zien is op de NDSM.

Met vijf verschillende vrachtwagens is Halbouni’s immense werk Monument van de opslagplaats in Berlijn naar het NDSM-terrein in Amsterdam vervoerd. Deze twaalf meter hoge installatie bestaat uit drie Duitse personenbussen die naast elkaar zijn geplaatst en rechtop met de “neuzen” naar de hemel zijn gekeerd. Door zijn omvang en compositie verdwijnt Monument zeker niet in de achtergrond van de uitgestrekte kade, maar trekt het onmiddellijk de aandacht bij het uitstappen van de veerboot. De installatie was al in 2017 voor het eerst tentoongesteld op de Neumarkt in Dresden in Duitsland en is nog tot eind augustus te bewonderen op de NDSM.

Terwijl hij zijn werk ‘Nowhere is home’ exposeerde op de Biënnale van Venetië in 2015, las Halbouni op een ochtend het nieuws en stuitte op het wijdverspreide beeld dat de Syrische fotograaf Karam Al-Masri maakte in de wijk Bustan al-Qasr in Aleppo. De foto van 14 maart toont hoe drie vernielde openbare bussen overeind waren gezet om een barricade te vormen die burgers moest beschermen tegen sluipschutters toen de burgeroorlog van het land een hoogtepunt bereikte. “Ik zag het beeld en bedacht me hoe fantastisch het is wat mensen doen om zichzelf te beschermen”, zegt Halbouni. “Ze blokkeerden de straten voor sluipschutters zodat ze hun winkels aan de andere kant van de barricade konden openen”, vervolgt Halbouni. “Ik begon op papier te spelen door de bussen uit te knippen met Photoshop. Ik plaatste ze [hypothetisch] op openbare pleinen in Europa en beeldde me in dat dit een vredessculptuur is tegen de oorlog”.

Twee jaar verstreken tussen het experimenteren met het idee en de eerste uitvoering ervan. In de loop van die periode vroeg Kunsthaus Dresden Halbouni om een werk te maken voor hun culturele festival Am Fluss, zu Kulturen des Ankommens [Bij de rivier, over culturen van aankomst]. Halbouni liet hen de beelden zien die hij met Photoshop had gemaakt en zei: “Wat dacht je ervan om dat te doen?”. Zijn voorstel werd met enige terughoudendheid ontvangen, omdat het – gezien de omvang ervan – een zeer ambitieus plan was. De kunstenaar had echter al een idee bedacht voor de constructie van het werk, zodat de bussen stevig konden blijven staan. Na verdere onderhandelingen met de stad kregen ze toestemming om het project te vervolgen, en met donaties van de lokale gemeenschap konden ze dat ook doen.

En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw.

‍

In 2017 werd Monument geïnstalleerd op de Neumarkt in Dresden ter hoogte van de Frauenkirche; een zeer symbolische locatie gezien de kerk werd gesloopt in de Tweede Wereldoorlog en herbouwd na de Duitse hereniging. “Ik heb historisch onderzoek gedaan naar de situatie in Dresden in ’45 toen het gebombardeerd werd en Aleppo in 2015 dat door de bombardementen bijna volledig verwoest werd. Ik wilde laten zien hoe oorlog en vrede heel snel kunnen omslaan”, zegt Halbouni. “En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw. Dresden werd herbouwd nadat de oorlog voorbij was. Er is dus ook hoop voor de mensen in Aleppo en het Midden-Oosten in het algemeen. Maar eerst moet de oorlog stoppen”. Het monument – als een “onbeschadigd” symbool van hoop – werd geplaatst op het plein enkele dagen voor de jaarlijkse herdenkingsdag op 13 februari waar de slachtoffers van het bombardement van de stad worden herdacht.

Hoewel Halbouni’s Monument bedoeld is om een brug te slaan tussen de oorlogservaringen van het Midden-Oosten en Europa, werd het werk – op zijn zachtst gezegd – niet erg goed ontvangen door een deel van de toeschouwers. Dresden is de thuisbasis van de rechtse anti-immigratiebeweging Pegida waarvan aanhangers klaarstonden om de opening in 2017 heftig te verstoren en het werk te bekritiseren. Ongeveer 400 mensen schreeuwden Halbouni toe toen hij probeerde uit te wijden over de betekenis ervan. “Ze zagen het niet als een vredesmonument, maar als een provocatie van mij om de Duitse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te beledigen. Dat was helemaal niet de bedoeling!”, legt Halbouni uit. “Het is een verwijzing naar alle oorlogsslachtoffers, geïnspireerd op een beeld uit Syrië. Maar de extreemrechtse dynamiek is altijd heel interessant, omdat ze verhalen proberen bij te stellen om ze in hun eigen straatje te laten passen. Ze hadden de betekenis van het werk veranderd om het in een hatelijk daglicht te stellen. Dit had nogal een impact”. Halbouni moet wel sterk in zijn schoenen staan, omdat hij ook te maken kreeg met een ontelbaar aantal haatmails en doodsbedreigingen. Hoe hij daarmee omgegaan is? Wel, Halbouni gaf er een artistieke draai aan. “Ik heb er eigenlijk een kunstwerk van gemaakt. Ik heb 15 van die e-mails afgedrukt – ’the best of’ – en ze in een tentoonstelling laten zien”.

Veel mensen zagen het niet als kunst. Ze noemden het Schrott of troep.

‍

Bovendien was kunst in de openbare ruimte op dat moment een heet hangijzer van de discussie in Dresden. De driedelige ‘readymade’ installatie raakt sterk aan de eeuwig voortdurende vraag wat kunst is of juist niet. “Veel mensen zagen het niet als kunst. Ze noemden het Schrott of troep”, merkt de kunstenaar op. Ook hier in Amsterdam hebben sommige mensen op sociale media hun scepsis geuit over de vraag waarom dit als kunst wordt beschouwd, mogelijk zonder de achtergrond ervan te kennen. Halbouni gebruikt echter doelbewust veel pasklare kunst in zijn werk die mensen kunnen herkennen uit het dagelijks leven. “Je kunt mensen daarmee veel beter bereiken en ze met je werk laten interageren of erover laten nadenken dan wanneer het iets gecompliceerds zou zijn”, legt Halbouni uit. De kunstenaar observeert graag hoe mensen zich met zijn werk in de openbare ruimte inlaten en hij merkte dat er in 2017 iets interessants gebeurde op de Neumarkt in Dresden. “Het grappige was dat iedereen voor de bussen bijeenkwam om die discussies te voeren; zowel degenen die voor openbare kunst waren als degenen die ertegen waren, stonden daar de hele tijd te praten. Dat was geweldig. Ze waren niet tegen elkaar aan het schreeuwen. Het was als in een parlement”, legt de kunstenaar uit. De installatie was twee maanden lang in Dresden te zien en in die periode was het er altijd druk. “Normaal is het een plek waar alleen toeristen komen, maar tijdens die twee maanden was heel Dresden er”.

Voor Halbouni stelt het tentoonstellen van zijn werk in de openbare ruimte hem in staat om met mensen te discuteren en te begrijpen wat zij ervan denken. “De openbare ruimte is die onschuldige plek waar je iedereen kunt bereiken. Technisch gezien verplicht je mensen om naar iets te kijken, omdat ze er niet aan kunnen ontsnappen. In tegenstelling tot binnengalerijen waar mensen besluiten naartoe te gaan”, aldus de kunstenaar. “Ik laat dingen op een andere manier zien dan je ze kent. Meestal ergeren mensen zich in eerste instantie aan mijn werk. Maar dan merk ik hoe ze erover gaan nadenken en later dat ‘Oh, nu begrijp ik het’ moment hebben. Dat gebeurt vaak met Monument“. Halbouni nam zelfs de moed om in 2015 een extreemrechtse demonstratie in Dresden te bezoeken, waar hij als Sachse auf der Flught [Saks op de vlucht] een vluchtelingenscenario creëerde op de Theatherplatz en gesprekken aanging met demonstranten om hun oppositionele standpunt te begrijpen. Dit was zijn eerste openbare kunstinstallatie en ook al was er een demonstratie gaande, de ontmoetingen die er plaatsvonden waren niet agressief. “Een heel belangrijk gegeven is dat wanneer je in gesprek gaat met mensen die jouw mening niet delen, je een neutraal ontmoetingspunt nodig hebt. Monument was precies dat in 2017″, legt Halbouni uit.

Met de gebeurtenissen in Oekraïne en alle agressies overal, hebben we het meer dan ooit nodig. We hebben vrede nodig.

‍

Na Dresden werd Monument in 2017 neergezet bij de Brandenburger Tor in Berlijn tijdens het Berliner Herbstsalon festival. Ook hier voegde de context van deze locatie een extra laag symboliek toe aan het werk, aangezien de poort ooit de verdeling van de stad in Oost en West belichaamde, maar ook de hereniging sinds de val van de Berlijnse Muur vertegenwoordigt. Nu, vijf jaar later, heeft Amsterdam de eer dit gedenkwaardige werk te huisvesten en de aandacht te vestigen op en de stemmen uit het Midden-Oosten te verbinden met die uit Oekraïne en andere conflictgebieden. De onthulling van het werk vond plaats op 7 juli onder muzikale begeleiding van het Marmoucha Orchestra. Halbouni’s project wordt op de werf gepresenteerd in het kader van de programmareeks ‘(Un)Monumenting’ van de Stichting NDSM-werf. Centraal in dit programma staat de vraag: “Wat zou een monument vandaag de dag moeten of kunnen zijn en voor wie?” waarop de kunstenaar wordt gevraagd te reflecteren. Volgens Halbouni moet een monument een boodschap overbrengen aan het publiek. “Monument draagt de boodschap uit om na te denken over oorlog en vrede. Ik hoop dat we allemaal een moment nemen en stilstaan bij onze daden en de gevolgen daarvan”, aldus de kunstenaar. “Met de gebeurtenissen in Oekraïne en alle agressies overal, hebben we het meer dan ooit nodig. We hebben vrede nodig.”

Al meer dan twintig jaar legt Muholi zwarte queer, transgender en intersekse mensen vast door diens lens, wat heeft geresulteerd in krachtige contrasterende zwart-wit portretten waarmee die de betekenis van ‘zwartheid’ opnieuw opeist en de clichématige, stereotiepe beelden van zwarte mensen ondermijnt. Diens werk is een oprechte weergave van de zwarte en queer identiteit waarvan de veelzijdigheid op een gevierde manier wordt getoond. De mensen op diens foto’s zijn voor de fotograaf niet “slechts” modellen, maar eerder deelnemers die evenveel bijdragen aan de foto als henzelf.

De werken die op de NDSM te zien zijn, zijn allemaal zelfportretten van de kunstenaar waarbij Muholi in twee gevallen rechtstreeks in de camera kijkt, of liever, in de ogen van de toeschouwer. Muholi heeft het contrast van de beelden verhoogd zodat de kleur van diens huid wordt benadrukt. Bovendien neemt Muholi in elke foto – door het gebruik van alledaagse materie – een andere gedaante aan, waardoor die in verschillende personages verandert. In het werk ‘Kodwa I, Amsterdam’ (2017) is de kunstenaar gedrapeerd in haar waarmee die opnieuw de strijd aangaat met stereotypen omtrent Afrikanen.

In de loop der jaren is diens werk tentoongesteld in toonaangevende musea wereldwijd, zoals Tate Modern in Londen en het Guggenheim Museum in New York. In 2017 debuteerde Muholi diens fotoserie ‘Somnyama Ngonyama’ (Hail, the Dark Lioness) in Nederland in het Stedelijk Museum in Amsterdam, samen met een selectie foto’s uit diens serie ‘Faces and Phases’ en ‘Brave Beauties’. Met meerdere prijzen op zak is Muholi uitgegroeid tot een van de meest geprezen fotografen van deze tijd.

De meeslepende werken die op de NDSM Billboards worden getoond, waren te zien tijdens Pride week Amsterdam.

Wie SpY is, is nogal een mysterie. Hoewel wat je doet – je werk – in veel steden over de hele wereld te zien is (geweest). Hoe zou je de essentie van je werk omschrijven?

Mijn doel is het publiek rechtstreeks aan te spreken om reflectie en dialoog op te wekken, hen te ondervragen en hen te laten optreden als actieve in plaats van passieve subjecten. In die zin vergemakkelijkt en bevordert de stedelijke omgeving dit proces.

Ik kijk verder dan het formalisme of de esthetiek van de werken, zodat mijn eigen artistieke houding en die van het publiek een manier wordt om het werk in zijn geheel op te bouwen.

Observeren en ontvankelijk zijn voor de dialoog met de stad, is al jaren het proces en het kader waarin ik mijn ideeën heb uitgedrukt en gecommuniceerd.

Je werk is erg publiekelijk, maar jij als kunstenaar niet. Wat is de motivatie achter het feit dat je onder de radar blijft?

We leven in een tijd van sociale media overexposure die verwarrende realiteiten creëert. We navigeren in een waas van verkeerde informatie en hectische sociale conditionering. Afleiding krijgt de voorkeur boven concentratie, het automatische boven het reflexieve, en confrontatie boven empathie. De aardse orde wordt vervangen door de digitale orde die de dingen en emoties van de wereld denaturaliseert door ze te automatiseren.

Dit alles overweldigt mij en door op de achtergrond te blijven, kan ik me rustig bewegen zonder me al te veel bloot te geven aan de media die een “SpY” personage moeten creëren waarvan iedereen een geestige en briljante samenvatting verwacht over de intenties van de werken.

‍

‍

Hoe ben je begonnen met wat je doet en hoe zijn je publieke interventies in de loop der jaren geëvolueerd?

Eind jaren 80 – aangetrokken door de schilderingen die ik op straat zag – ben ik begonnen met het schilderen van graffiti.

Als autodidact begon ik mijn eigen schilderijen te ontwikkelen en mezelf te identificeren met mijn eigen stijl, ik had geen ervaring en was ook niet opgeleid aan een kunstacademie, maar ik voelde me sterk aangetrokken tot het idee om mijn naam overal te zien.

Na vele jaren op straat te hebben gewerkt, was het als een natuurlijke evolutie dat ik een scherp gevoel ontwikkelde om de stad te zien als een artistieke drager met grote mogelijkheden om mijn huidige stedelijke kunstwerken te maken.

Van graffiti tot heden, ben ik gekenmerkt door een standvastigheid en nieuwsgierigheid om andere middelen en formaten in mijn werk te onderzoeken. Ik besteed veel tijd aan de ideevorming, de theorie, de praktijk en het beheer van projecten. Mijn bedoeling is om belangrijke vragen op te werpen die reflectie genereren rond het werk, en ik tracht deze benaderingen te formaliseren en te communiceren via verschillende formats.

Het is een reis geweest waarbij ik mijn werkmethode heb getransformeerd en nieuwe manieren van werken heb voorgesteld binnen dit kader.

Er zijn veel mensen betrokken bij de ontwikkeling van je ideeën, kun je uitleggen wat het platform van SpY Studio is en hoe jullie werken?

Het is een zeer dynamische studio die zich snel aanpast aan de nieuwe uitdagingen van elk project. De studio is zowel een laboratoriumruimte als een eclectisch team van specialisten, technici en ambachtslieden, die samenwerken met een grote wil om te leren en te onderzoeken. Het verweven van disciplines en het samenwerken met andere professionals uit verschillende gebieden veronderstelt een solide werkmethodologie die zich goed aanpast aan verschillende uitdagingen en tegelijkertijd flexibel genoeg is om open te staan voor experimenten met het onverwachte.

De Studio onderzoekt en experimenteert momenteel met kinetische kunst in beweging en het gebruik van nieuwe gereedschappen en media die het digitale, mechanische en elektronische combineren met elementen van de stedelijke verbeelding die we gewoonlijk in de straten van elke stad aantreffen.

Zo werken wij bijvoorbeeld aan een grote permanente kinetische installatie voor het atrium van een ziekenhuis in Zwitserland. Het vereist een gesofisticeerd ingenieurswerk dat zich onschadelijk integreert in de architectuur en een op maat gemaakt programmeersysteem dat alle bewegingen van het werk tot leven zal brengen. Het is een project waaraan wij zullen samenwerken met een ingenieursbureau en twee architectuurstudio’s en het zal twee jaar duren tot het ziekenhuis voltooid en operationeel is.

Op een meer efemere manier hebben wij onlangs in de magazijnen van de oude wapenfabriek een kinetische sculptuur gerealiseerd, ECLYPSES genaamd, van 60 meter lang, bestaande uit 20 mobiele schijven met achtergrondverlichting en een geluidssysteem. Dit werk betrekt bezoekers in een unieke ervaring door de modulatie van schaal, licht, kleur en muziek. De verschillende elementen worden samengevoegd door middel van choreografieën die een opeenvolging van hypnotiserende en meeslepende patronen vormen.

En op welke manier heb je je als kunstenaar ontwikkeld nu je werken steeds meer worden opgepikt in vele steden en door diverse culturen op verschillende continenten?

Elk project is uiteindelijk een leerproces, want er is nooit een werk zoals het vorige. Het gaat altijd om nieuwe uitdagingen waarbij we nieuwe instrumenten proberen te begrijpen en met elkaar te verbinden, verschillende onderzoeksprocessen voorstellen en ons omringen met het best mogelijke team om ze uit te voeren.

Zoals ik al zei, probeer ik via mijn werken belangrijke vragen aan de orde te stellen die wij als samenleving in het oog moeten houden. Deze zoektocht wordt geformaliseerd door conceptuele contrasten tussen de esthetiek van mijn werken en de moeilijke connotaties van de objecten waarmee ze zijn gebouwd, vaak elementen die worden gebruikt om het gedrag van mensen te conditioneren.

Het werk ‘Barrier Tape’ op de NDSM gaat een relatie aan met de natuurlijke elementen eromheen wat een hypnotiserende (multi-zintuiglijke) ervaring creëert voor de toeschouwers. Kun je meer vertellen over hoe je idee voor dit werk tot stand is gekomen en waar deze fascinatie voor het gebruik van alledaagse voorwerpen in je openbare kunstwerken vandaan komt?

Het gaat om het creëren van nieuwe werken vanuit het alledaagse. Je begint het proces op basis van elementen die al bij de meesten bekend zijn, maar als je ze hergroepeert tot een nieuwe combinatie, creëer je al iets nieuws en gedenkwaardigs.

Dit is een geluidssculptuur gemaakt met gerecycleerde afzettingstape die de lijn van kinetische werken met hypnotiserende patronen die ik in mijn laatste projecten heb verkend voortzet.

Iets fundamenteels in het werk is de dialoog met de context en de werking van de wind die speelt en danst met de tapes waardoor prachtige choreografieën en golvende bewegingen ontstaan door de gehele installatie heen, bijna alsof het een zeegolf is.

Zoals je kunt zien, is het een levend werk dat in wisselwerking staat met het publiek, waardoor het deel uitmaakt van de ervaring en voor iedereen een gedenkwaardig moment creëert.

Je werken zijn in dialoog met hun stedelijke omgeving. ‘Barrier Tape’ onderzoekt de stedelijke context van de NDSM en herinnert aan het steeds veranderende karakter van deze plek en de stad Amsterdam. Hoe bekijk of benader je deze veranderingen als iemand die hier niet vandaan komt en hoe vertaal je dit in een werk?

Ik geloof dat je als kunstenaar met je proposities niet moet streven naar de zelfgenoegzaamheid en acceptatie van een zo breed mogelijk publiek. Je moet trouw en consequent zijn in wat je wilt uitdrukken, en binnen een artistieke strengheid werken, zelfs als dat niet bij iedereen in de smaak valt. Maar je moet ook de context waarin je je werken tentoonstelt begrijpen en daarmee in dialoog gaan, want we hebben een belangrijke verantwoordelijkheid wanneer we onze creaties delen met buren en bewoners die hun ruimte afstaan, anders verschillen we niet veel van het massaal opgelegde reclamelawaai.

Tot slot: je onderzoekt de stedelijke omgeving als een “speelveld vol onaangeboorde mogelijkheden”. Wat voor ‘speelveld’ is de NDSM volgens jou?

De stedelijke omgeving is zonder twijfel een kader dat grote mogelijkheden biedt om te werken en artistieke projecten voor te stellen. Van micro, als een kleine interventie op een stedelijk element, tot macro met een grote installatie in de stedelijke kern van een stad.

Steden kunnen over het algemeen vrij rigide zijn, maar de straat gedraagt zich als een levende entiteit waar bloed doorheen stroomt. Het is geen aseptische ruimte zoals de galerie, het museum of de beurs. Ze evolueert voortdurend en dat maakt deel uit van het creatieproces van de werken.

In het geval van ‘Barrier Tape’ op NDSM is het artistieke voorstel in deze openbare ruimte erop gericht voorbijgangers medeplichtig te maken aan hun eigen stad, en zo de monotonie die hun leven in grote steden doorgaans in beslag neemt, achter zich te laten.

Zelden vinden we artistieke voorstellingen die inbreken in het alledaagse leven van steden om reflectie en dialoog te genereren tussen makers, steden en burgers.

García en Camargo ontmoetten elkaar vijftien jaar geleden en werken sinds 2011 samen aan verschillende projecten. García’s werk omvat sculpturen, video’s en interventies in de openbare ruimte en snijdt sociaal-politieke thema’s aan, waaronder ongelijke kansen op huisvesting in steden. Camargo is een beeldend kunstenaar wiens werk zich richt op het verkennen van verhalen rond de notie van simulacrum (een beeld of voorstelling van iemand of iets) in de context van een door beelden gestuurde maatschappij. Samen richtten zij in Mexico-Stad een kunstenaarscollectief op, genaamd ‘Colective Tráfico Libre de Conocimientos‘, TLC (Free Knowledge Traffic Collective). Het collectief heeft vijf andere leden en experimenteert met de publieke ruimte, onderwijs en kunst en is gericht op kritisch denken, collectief leren en het delen van kennis.

De behoorlijk compacte stad Maastricht is een compleet andere wereld voor het kunstenaarsduo aangezien ze gewend zijn lange afstanden af te leggen in Mexico-Stad. Hun verblijf in Nederland heeft hen meer tijd gegeven om zich op hun projecten te concentreren en de residentie aan de Jan van Eyck Academie bood hen de mogelijkheid om hun werk en onderzoek met verschillende mensen te delen en hun input te verzamelen. Dankzij de Open Call konden de kunstenaars ook de hoofdstad ontdekken. Van de NDSM in Amsterdam hadden ze nog niet eerder gehoord, maar tijdens hun onderzoek leerden ze veel over de rijke geschiedenis van de voormalige scheepswerf en het mogelijke natte lot van de stad. Dat laatste inspireerde hen tot het idee voor de installatie ‘Are We Future Sediment?’ op de NDSM.

Water is een terugkerend thema in het werk van García en Camargo dat zij op een zeer poëtische manier benaderen. Ze stelden vast dat er zo’n contrast is in de relatie die Nederland heeft met water in vergelijking met Mexico. “In Mexico hebben we veel problemen met water, maar anders dan in Nederland. In Mexico is er een gebrek aan. Er valt veel regen, maar daar wordt niets mee gedaan. Het water dat valt, vermengt zich met de aarde van de stad waardoor het meteen vies wordt”, legt García uit. “De droogte in Mexico is zeer complex. In dat opzicht moeten we nadenken over hoe we de regen kunnen opvangen”, vervolgt ze. Voor de Open Call stelde ze een idee voor een mistvanger voor die ze in Mexico hadden willen realiseren maar nog niet konden waarmaken. “Het is een heel goede gelegenheid om te leren hoe het moet, en misschien kunnen we het daar ook doen als we terugkeren naar Mexico”, zegt García. “Het is als een schets voor andere projecten”, vult Camargo aan.

De installatie die het kunstenaarsduo bedacht, bestaat uit een vijf meter hoge banner waarvan de structuur gewoonlijk wordt gebruikt voor openbare reclame langs wegen in Nederland. Binnen deze structuur bevindt zich een mistvanger van gaas die waterdruppels in de lucht opvangt. Het is in wezen een watercollector die de regen condenseert en via een leidingsysteem wordt het water naar de mobiele tuin die ervoor ligt geleid. De totale hoogte van het bouwwerk is vijf meter; het geschatte niveau dat het water in vijf decennia zal bereiken als er geen actie wordt ondernomen. Het meest opvallende is de boodschap die erop geborduurd is: “Zijn wij toekomstig sediment?”.

In plaats van tegen het water te vechten, kunnen we misschien accepteren dat het hier al eerder was dan wij. Hoe kunnen we ermee leven en niet ertegen?

‍

De kunstenaars staan stil bij het idee dat de huidige bodem van Amsterdam het sediment van morgen kan worden. “In die zin zijn wij het toekomstige sediment. En we moeten nadenken over wat voor soort sediment we willen zijn”, zegt García. Hun benadering van het dreigende water is vrij uniek. “In plaats van tegen het water te vechten, kunnen we misschien accepteren dat het hier al eerder was dan wij. Hoe kunnen we ermee leven en niet ertegen?”, voegt García toe. “Het probleem is dat we water nu alleen als object zien, op een zeer utilitaire manier. Misschien zou het goed zijn als we er een soort empathie voor kunnen ontwikkelen”, vervolgt ze. Daarom vangt het werk het water niet alleen op, maar verwelkomt het ook.

Voordat ze aan dit project werkten, zijn García en Camargo begonnen met onderzoek naar twee onderwatervulkanen die zich op de bodem van de zee in het noorden van Nederland bevinden. Deze vulkanen vormden de bodem van het Jura-tijdperk en maken nu deel uit van het zeesediment. “Je moet niet vergeten dat de vulkanen en het water entiteiten van de natuur zijn”, zegt Camargo. “Iets waar we over nadenken is of water en vulkanen hun eigen agentschap hebben en hoe we dat kunnen begrijpen. Hoe kunnen we een andere relatie met hen ontwikkelen? In plaats van ze te zien als dingen of middelen, kunnen we ze zien als subjecten met hun eigen rechten en levenswijze”, voegt García eraan toe. Met hun installatie op de NDSM willen ze “deze verkenning van water als een levend wezen met een geologisch geheugen voortzetten.”

De openbare ruimte is niet alleen het fysieke ding, het pad, het park, de straat of het plein. Het zijn de relaties die die ruimte ontwikkelen. Het gaat erom dat mensen ervaringen delen.

De kunstenaars beschouwen de NDSM als een zeer waardevolle openbare ruimte waar veel verschillende dingen en projecten tegelijk bestaan. Ze benadrukken het belang van het menselijke element in de openbare ruimte. “Ik denk dat werk in de openbare ruimte dat effect van vreemdheid kan veroorzaken. Het is als een schok voor mensen omdat ze niet gewend zijn zoiets te zien en het stelt mensen in staat iets met elkaar te delen. Ik denk dat openbare kunst het ‘publieke’ in de openbare ruimte kan vergroten”, zegt García. “De openbare ruimte is niet alleen het fysieke ding, het pad, het park, de straat of het plein. Het zijn de relaties die die ruimte ontwikkelen. Het gaat erom dat mensen ervaringen delen”, voegt ze eraan toe. Na afloop van de openbare interventie wil het duo de planten die deel uitmaken van de mobiele tuin schenken aan de mensen die in de buurt wonen en werken.

García en Camargo kozen er doelbewust voor een bekend voorwerp – het spandoek – in hun werk te verwerken om het uit zijn gebruikelijke context te halen. “Ik hou van werken waarin gewone voorwerpen uit het straatbeeld worden gebruikt, zoals dit soort reclameborden. Ik zie ze veel in Nederland voor marketing- en reclamedoeleinden. Ze kunnen er van alles op verkopen: producten, huizen of dromen. Maar we kunnen ze ook voor andere ideeën gebruiken, en mensen zullen ze toch herkennen”, zegt Camargo. “Het laat de mogelijkheid van objecten zien”, voegt de kunstenaar eraan toe. In deze context wordt het spandoek gebruikt om een boodschap over te brengen waarover de kunstenaars hopen dat mensen zullen nadenken. “Ik denk dat het in zekere zin een soort grapje is. Het billboard is net een grafsteen”, merkt Camargo op. “Het is een vraag over tijd. De tijd is enorm, het is massief. Een mensenleven duurt 100 jaar, maar de tijd van de aarde is een ander begrip”, vervolgt hij. “Het is dus een uitnodiging om na te denken over de toekomst, maar ook over het heden. Aan wat voor toekomst bouwen we op dit moment?”, voegt García toe.

Klik hier om Amauta García te volgen en hier om David Camargo te volgen op Instagram.

Kun je iets vertellen over de rol die licht en geluid spelen in je werk en welk effect dit heeft op het publiek?

“Hoewel ik al jaren met licht en geluid werk, zou ik mezelf niet beschouwen als een licht- of geluidskunstenaar. Ik denk dat het een van mijn artistieke doelen is om zintuiglijke omgevingen te creëren die reageren op een reeds bestaande context die fysiek, historisch of sociologisch kan zijn. In die zin stellen licht en geluid, vooral wanneer ze worden gecombineerd, mij in staat om mijn eigen vergankelijke landschap in de openbare ruimte te brengen, dat zich vermengt met licht en geluid die reeds deel uitmaken van de omgeving.

Ik ben ook geneigd licht en geluid als de meest universele vorm van vibraties te beschouwen die je kunt bedenken en ook al maakt dit werk gebruik van taal, de licht- en geluidssignalen zouden ook als universele prikkels kunnen worden gezien.”

Het werk The Great Indecision Council dat op de NDSM wordt getoond, laat zowel abstracte patronen als woorden zien. De vorige keren dat de installatie elders te zien was, toonden deze woorden de meest voorkomende Google-zoekopdrachten van het land waar de installatie zich bevond. Hoe ben je op dit idee gekomen?

“Ja, zo werkt de installatie meestal. Om het meer locatie-specifiek te maken voor de NDSM, heb ik het algoritme voor deze versie aangepast zodat het de meest populaire woorden op Twitter in de regio Amsterdam combineert met het meest geraadpleegde nieuws op nationaal niveau.

Het is eigenlijk zelfs een stap dichter bij mijn oorspronkelijke idee: ik wilde met deze installatie onthullen en versterken wat mensen werkelijk interesseert. Mijn veronderstelling is dat wat je op Google en Twitter opzoekt wanneer niemand je in de gaten houdt je echte gedachten weerspiegelt in al hun dimensies en dat is waar de meest triviale gedachten conceptuele of politieke inhoud kunnen ontmoeten.”

De technische infrastructuren achter de verre en draadloze verbindingen zijn enorm en complex

‍

Wat is de meest verrassende online zoekopdracht die je bent tegengekomen?

Een onderdeel van het concept van deze kunstinstallatie is dat ik niet van tevoren kan weten wat er zal worden getoond. Voor een kunstenaar is dit verlies van controle zowel stimulerend als uitdagend. Daarnaast kan ik meestal alleen aan lokale mensen vragen om mij uit te leggen wat de installatie uitbeeldt, omdat ik de taal niet spreek. Dit zorgt soms voor zeer interessante interacties.

Een verhaal dat ik kan delen over hoe ik verrast werd door een Google search was de keer dat ik deze installatie in Frankrijk liet zien midden in de protestperiode van de gele hesjes in 2019. Op dat moment waren er in het hele land massale stakingen en veel mensen vroegen om het aftreden van de regering. Het was erg interessant om te zien dat de installatie deze stemmen versterkte. Ik denk dat het echt zinvol was als kunstproject in de openbare ruimte.

‍

Wat vind je interessant aan het overbrengen van de digitale wereld naar het fysieke domein en het publiek ermee te confronteren?

Ik heb me nooit prettig gevoeld bij het discours waarin alles wat digitaal is als “niet materieel” wordt gepresenteerd (denk aan de woorden cloud, air-something, wireless, light, smart enzovoort). De technische infrastructuren achter de verre en draadloze verbindingen zijn enorm en complex en we beginnen ons nu ook collectief te realiseren hoeveel energie ze vergen. Als kunstenaar is mijn reactie om deze structuren zichtbaar te maken: hoewel ik een visuele benadering heb die vrij minimalistisch is, zijn alle technische structuren en kabels zichtbaar in mijn werk. Natuurlijk hoort het feit dat ik vaak op grote schaal werk ook bij dat idee.

Wat vind je van de NDSM als podium voor je werk?

Ik vind het leuk dat dit tijdelijke werk plaatsvindt op zo’n bruisende artistieke plek tussen andere kunstwerken – sommige officieel, sommige onofficieel – want het gebied is ook een belangrijke plek voor straatkunst. Ik zie ook een interessante parallel in de verschillende manieren om tekst te gebruiken: van graffiti tot enkele eerdere neonwerken in opdracht van Stichting NDSM-werf waarin vrijheid van meningsuiting een centraal onderdeel is.

Klik hier om meer werk van Romain Tardy te zien.

Het werk ‘STARS’ dat je op de NDSM presenteert, lijkt niet alleen op een prachtige glinsterende sterrenhemel, maar heeft ook een doel. Kun je iets meer vertellen over hoe het idee voor deze installatie tot stand is gekomen?

We leven in een zeer turbulente tijd; de klimaatcrisis is de meest bedreigende uitdaging voor de mens. Als kunstenaar en ontwerper zie ik het als een ontwerpopgave. Ik vraag me elke ochtend af: ‘is het mogelijk om een betere wereld te ontwerpen? Is het mogelijk een betere toekomst uit te vinden?”.

Mijn dagelijkse routine bestaat uit experimenten, tests, onderzoek, mislukkingen en soms successen. ‘STARS’ ontstond tijdens een van deze dagen toen ik experimenteerde met de gunstige effecten van specifieke lichtgolven op gestreste planten. Een gestreste plant werkt niet zoals het hoort; te veel stress kan leiden tot blijvende schade of zelfs tot de dood van de boom. Om het wereldwijde plan van koolstofvastlegging uit de atmosfeer te verwezenlijken, moeten we de bestaande flora genezen en ondersteunen. Planten gebruiken de kracht van onze dichtstbijzijnde ster voor hun stofwisselingsproces. ‘STARS’ repliceert het, geeft extra levenskracht aan het omringende landschap en transformeert het tegelijkertijd in een droomlandschap.

De lichtinstallatie gebruikt de zonnestraling waaraan ze overdag wordt blootgesteld en geeft die ’s nachts terug. De bollen tonen verschillende tinten die het zonnespectrum nabootsen. Kunt je wat dieper ingaan op de stilistische keuzes zoals de verschillende afmetingen van de lichtbollen?

Alles begon met het begrijpen welk deel van het zonnespectrum planten gebruiken voor hun stofwisselingsprocessen en hoe ze dit kunnen opvangen en afgeven wanneer het niet op natuurlijke wijze wordt geleverd. Nadat ik de fysica achter het proces had ontcijferd, liet ik de planten gewoon hun favoriete kleuren kiezen.

Met ‘STARS’ wilde ik de hemel wat dichter bij de mensen brengen, hen het gevoel geven dat ze deel uitmaken van de kosmos. Als je ’s nachts naar de hemel kijkt, zien sommige sterren er helderder uit dan andere; sommige dichterbij, sommige schitterender. Ik wilde dit alles naar de aarde brengen, de schoonheid van een sterrennacht nabootsen en de mensen tussen de sterren brengen.

Daarnaast stel je met ‘STARS’ de vraag: “is het mogelijk om de natuur te stimuleren?”. Dit werk laat zien dat er manieren zijn om de bestaande flora te ondersteunen. Wat denk je dat we zelf als individu kunnen doen om de natuur te stimuleren, vooral in een stedelijke omgeving?

Iedereen kan actief bijdragen aan een betere toekomst. We hebben een grote mogelijkheid om vandaag invulling te geven aan de wereld van morgen. Door onze keuzes zijn wij de ware vormgever van onze eigen en collectieve toekomst.

Respectvol en bedachtzaam omgaan met onze keuzes – onze dagelijkse keuzes – zal het hele systeem al beter maken. Elk ding telt op dit moment.

Planten zijn zeer gevoelig voor geluid, licht en vervuiling. Als we goed nadenken over onze koolstofvoetafdruk, kunnen we de planten op hun best laten werken en de basis creëren om het leven op aarde zoals we dat kennen in stand te houden, wat voor mij buitengewoon mooi is.

Beschouw je deze lichtinstallatie als een boodschap om mensen een gevoel van hoop over de toekomst te geven?

Absoluut. Al eeuwen en millennia volgt de mens de sterren om veilig over de donkere oceanen te navigeren. Nu hoop ik dat de sterren ons kunnen helpen om door deze bedreigende tijd van verandering te navigeren. Ik hoop echt dat de mensen die naar de installatie kijken of erover lezen met andere oplossingen komen om dit een betere plek te maken. We zijn net begonnen met een plan om de klimaatverandering te bestrijden en we hebben iedereen nodig om het op te lossen. Ik geloof sterk in mensen, in hun vermogen om zich aan te passen en te reageren op bedreigingen, in hun veerkracht en in hun verbeeldingskracht. Wat ik het leukst vind is om naar de mensen te kijken die net onder de installatie staan met hun neus naar de hemel gericht en een privémoment vinden in de oneindigheid van de hemel.

Wat vind je van de NDSM als een nogal industrieel podium voor je werk dat meer grijs dan groen is?

Oprecht, ik zou geen betere plek voor het project kunnen bedenken. Het is inderdaad grijs, maar het groen groeit er nog steeds en het is onze plicht om het gezond en weelderig te maken. Een plek als de NDSM is een plek waar veel factoren de planten kunnen belasten, maar het is ook de plek waar we het sterkste statement maken. We laten de grijsheid niet winnen, we vechten. We doen er alles aan om te slagen.

Ik denk dat we de hele wereld een boodschap hebben meegegeven. Zelfs als de omstandigheden ongunstig zijn en zelfs als het onmogelijk lijkt, zijn er altijd lichtjes aan onze hemel die we moeten najagen. We zijn tenslotte allemaal van sterrenstof gemaakt.

Klik hier om meer werk van Cosimo Scotucci te zien en klik hier om hem te volgen op Instagram.