Kunst op de pont vanaf CS

Jouw Museumnacht 2023 begint op pont F4 vanaf Amsterdam CS naar NDSM. Het Amsterdam Ferry Festival presenteert op Museumnacht in samenwerking met het Van Gogh museum hoe de veranderende stad een onderwerp is dat kunstenaars fascineert. Zes hedendaagse fotografen (Sem Langendijk, Hans Boddeke, Simone Peerdeman, Anna Swagerman, Hanane El Ouardani, Sanja Marusic) die met hun camera het Amsterdam van nu vastleggen, zijn uitgenodigd om nieuw werk te maken. De veerpont tussen CS en het NDSM terrein wordt vanaf 4 november tijdens Museumnacht hun ‘canvas’. Voor deze presentatie laten zij zich niet alleen inspireren door de rafelranden langs het IJ, maar ook door de schilderijen die Van Gogh en tijdgenoten maakten van de overgangsgebieden rondom Parijs.

Naast deze beelden bekijken kun je ook tussen 19:00 – 20:00 luisteren naar een spoken-word optreden op de punt tussen NDSM en CS van Luna Wicks. Onder muzikale begeleiding van muzikant Froodough (Daniel Lee), neemt dit duo je mee in een verhaal over de veranderende stad.

Grootse lichtinstallatie door Boris Acket

Stichting NDSM-werf en Stichting Kinetisch Noord presenteren tijdens Museumnacht twee site-sensitieve werken, enkel op deze avond te zien en beluisteren. Boris Acket creëert een grootse passage die speelt met de notie van grenzen, een installatie van licht en geluid die het buitenterrein verbindt met de binnenruimte van de NDSM Loods. Het echosysteem van de soundscape wordt gevoed door field recordings die in de weken voor het evenement gemaakt zijn rondom NDSM. We gingen met Boris in gesprek over zijn werk op NDSM tijdens Museumnacht, het hele interview vind je in ons online magazine.

Met speciaal voor NDSM gecomponeerde muziek voegt Off-Track een extra laag toe aan de omgeving, het water en de monumentale gebouwen, en laat jou, als bezoeker, NDSM zo op een andere manier beleven.

Kunstruimte Nieuw Dakota

Bij Nieuw Dakota kun je je onderdompelen in de liefde en wat de liefde betekent. Kunstenaarsduo Tengbeh Kamara & Sophie Engels nemen je mee op een liefdevolle reis in de tentoonstelling Yes, I Do waar je ook jezelf en je geliefde (of dat nou je partner, familielid, of huisdier is) kunt laten vastleggen. De polaroid foto, die gemaakt wordt door de kunstenaars, mag je gelijk meenemen als getuige van jullie bijzondere band.

Tijdens de avond zal kunstenaar Marieke van Rooy, ook een van de deelnemende kunstenaars van de expositie Yes, I Do, aanwezig zijn om een doorlopende performance uit te voeren. Daarnaast organiseert Nieuw Dakota ook een silent disco waarin je jouw voetjes (en die van je geliefde) van de vloer kunt laten gaan.

Restaurant en kunstruimte Contrast

Bij Contrast vier je de wonderen van het water. Dompel jezelf onder in conceptuele cocktails en verrukkelijke hapjes terwijl je luistert naar live-dj’s. Daal af in een tentoonstelling waarin de ingewikkelde dans van Symbiosis wordt onderzocht in een project van de Italiaanse fotograaf Giacomo d’Orlando. Ontdek hoe meer dan 3 miljard mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van mariene ecosystemen en denk na over het delicate evenwicht dat wordt verstoord door klimaatverandering en overbevissing. Een avond vol muziek, kunst, en bewustwording.

STRAAT Museum

Ook STRAAT, het grootste street-art museum van Europa, opent haar deuren tijdens Museumnacht. Naast ronddwalen tussen de imposante murals, kun je ook meerdere artiesten live aan het werk zijn op deze avond. Neem je liever zelf de spuitbus in de hand? Werk mee aan een collectief kunstwerk en laat jouw creativiteit op de vrije loop.

Enorm veel te doen dus op NDSM tijdens Museumnacht! Wil je toch meer weten over het programma van andere musea op deze bijzondere avond? Er is ook een speciale “Route Noord” samengesteld zodat jij alle parels van Amsterdam Noord kunt zien tijdens Museumnacht. Klik op de knop hieronder voor meer informatie.

Ik ontmoet Anne-Jan bij zijn atelier in Maak Gemeenschap de Hoop in Zaandam. Terwijl we binnen rondlopen kan ik niet anders dan de vergelijking trekken met de kunststad: de ateliers zitten op meerdere hoogte niveaus en zijn stuk voor stuk uniek. Aangezien het een opmerkelijk hete middag is besluiten we om ons gesprek buiten te doen. Terwijl we onder twee grote eiken aan het water achter de broedplaats plaatsnemen, beginnen we te praten.

Anne-Jan, je hebt de Open Call 2021 van Stichting NDSM-werf gewonnen. Kun je wat meer vertellen over hoe het idee van Public Air Filters is ontstaan en waarom je hebt besloten het in te zenden voor de Open Call?

“Ja natuurlijk, Public Air Filters is gekoppeld aan een tentoonstelling die ik later dit jaar in Nieuw-Dakota ga doen, genaamd Asbestos The Magic Mineral. De tentoonstelling neemt het materiaal Asbest als katalysator of casus stuk om een verhaal te vertellen over gevaren die we met het blote oog niet kunnen zien. Toen ik in samenwerking met Nieuw Dakota de tentoonstelling aan het vormgeven was, leek het ons mooi om, aangezien het onderwerp over lucht gaat, een lijn naar buiten te trekken. Zodoende zonden we Public Air Filters in voor de Open Call, om nog een laag aan de tentoonstelling toe te voegen, een laag die zich in de buitenlucht op de werf afspeelt.”

We hebben het idee dat we een bepaalde invloed zouden moeten kunnen uitoefenen op bepaalde omstandigheden van de natuur

‍

“Bijna al mijn werk gaat al jaren over risico en over angst, en dan vooral over het verschil tussen reële angst en irreële angst. Toen ik begon te denken over dit werk vond ik Asbest wel een sensationeel onderwerp en dat is ontstaan in een tijd dat we er nog veel hysterischer over waren dan nu. Zo was er op een gegeven moment in Utrecht een ontruiming van een woonbuurt, omdat er ergens misschien een klein beetje asbest was vrijgekomen. Mijn neiging toen was om te denken dat dat een zwaar overdreven reactie was, maar ik vond die hysterie wel fascinerend. We lopen dag in dag uit tussen de voorbij scheurende auto’s, maar als er dan een heel klein beetje asbest vrij komt gaan alle alarmbellen af. Niet dat dat onterecht is per sé, maar daar zit natuurlijk wel een soort selectiemechanisme, wat mij intrigeert. Zo is het idee om een werk te maken wat over een ‘onzichtbare vijand’ gaat begonnen met ontwikkelen.”

“Wat ik interessant vind aan dingen die we niet kunnen zien is, omdat je het niet kunt zien en niet zelf kunt meten, er automatisch  interessante maatschappelijke structuren ontstaan. Het gevaar moet gekaderd en gemarkeerd worden door een autoriteit. Dat gebeurt meestal door de overheid op advies van de wetenschap. Hierdoor wordt je als burger direct voor de vraag gezet: in hoeverre vertrouw ik de wetenschap en in die autoriteit die de boodschap of uitslag van de wetenschap doorspeelt? Die vertrouwenskwestie die dan ontstaat vind ik interessant, die is vaak ook conflictueus en heerlijk om in te porren.”

De locatie van de NDSM is zeker een interessante omdat je je kunt voorstellen dat daar een soort bijzondere lucht is

‍

“Hier zit ook wel een vergelijking in met wat we het afgelopen jaar hebben meegemaakt met een onzichtbare vijand, de actualiteit heeft in die zin dit project ingehaald. Toen dat nieuws zich ontwikkelde vorig jaar vond ik het, naast heel zorgelijk, deels ook wel een beetje smullen. Dit soort hele heftige maatschappelijk beladen kwesties rondom gevaren en risico, vooral zo verwikkeld in het dagelijkse leven, vind ik het interessantst. Waar ik met mijn werk en straks ook met de tentoonstelling in Nieuw Dakota vooral mee bezig ben, is het kaderen van die onzichtbare vijand, maar dan in de context van luchtkwaliteit. Ik zet met mijn werk een kader en een markering op stukken lucht waardoor er vervolgens een waardeoordeel aan die stukken lucht kan worden geplakt: is de gefilterde lucht dan beter dan de ongefilterde lucht, en is de ongefilterde lucht nog wel te vertrouwen?”

Kun je nog iets meer vertellen over de boodschap achter het kaderen van lucht in de openbare ruimte en het waardeoordeel dat daarop wellicht volgt van de bezoeker over de luchtkwaliteit op NDSM?

“Absoluut, laat één ding duidelijk zijn, het is niet mijn doel om de bezoekers van NDSM angst aan te wakkeren over de kwaliteit van de lucht die zij op de werf inademen. Als je het hebt over het kaderen van lucht, is naar mijn idee het krachtige gebaar van mijn werk dat ik gefilterde lucht aanbiedt aan mensen. Daardoor wordt in één keer alle andere lucht gekaderd als ongefilterde lucht. Wat doet dat met de perceptie van mensen over waar ze lopen en wat ze daar inademen? In de basis zit het werk dus in de perceptie van de omgeving van mensen die je opwekt doordat je gefilterde lucht aanbiedt. Echter, het is en blijft een kunstwerk, wat in essentie niets concreets zegt over de daadwerkelijke luchtkwaliteit die in de longen van langslopende mensen beland.”

Inademen wordt in één keer een soort extravagant avontuur

‍

“De meer achterliggende betekening van het werk heeft te maken met welke plek de mens inneemt in de natuur om ons heen. Ik denk dat wij als mens heel erg geneigd zijn door meerdere facetten om te denken dat we los staan van de natuur en van onze omgeving. Het is voor ons gevoel ons lichaam vs. dat wat zich buiten ons lichaam afspeelt. Terwijl dat natuurlijk niet helemaal klopt met hoe ons lichaam daadwerkelijk functioneert want er zijn heel veel organismen die nodig zijn om ons lichaam draaiende te houden die afkomstig zijn uit de wereld om ons heen. Ik hoop dat mensen zich bewuster worden van die wisselwerking met ons en de natuur als ze mijn werk bekijken. Naast onzichtbare vijanden zijn er ook onzichtbare benodigdheden die zich in de natuur om ons heen bevinden.”

“Naast het conceptuele deel van mijn werk zit er ook een aspect van beleving in. Het balanceert op en over de randen van fictie en non fictie; bezoekers kunnen namelijk zelf niet achterhalen of er echt lucht wordt gefilterd of niet. Daarnaast is er een systeem aan het werk dat het idee van een zichtbaar residu, wat ontstaat door onzichtbare deeltjes in de lucht, uitbaat en manipuleert. Door met dat residu in de weer te gaan wordt het zo over de top getrokken dat het inademen in één keer een soort extravagant avontuur wordt waar je allemaal roze, gele en glimmende groeiende stoffen ziet en tot je neemt. Iets wat in het dagelijks leven heel normaal is, namelijk in en uitademen, wordt opeens een beleving. Het krijgt in één keer een soort fictief avontuurlijke kwaliteit. Dat spel wat ontstaat tussen wat er echt gebeurd en wat de installatie insinueert wat er gebeurd is een belangrijk deel van dit werk.”

Toen ik jouw plan las en in die context na ging denken over luchtkwaliteit legde ik een link naar industrialisatie, speelt het industriële verleden van de NDSM-werf een rol in het werk?

“De locatie van de NDSM is zeker een interessante omdat je je kunt voorstellen dat daar een soort bijzondere lucht is. Het beeld van de vroegere industrie ligt nog vers in het collectieve geheugen, maar moet nu ook plaatsmaken voor het beeld van een woonwijk. Daar wil ik met Public air filters een beetje tussenin gaan hangen. Omdat er op de NDSM-werf steeds meer woningen worden gebouwd, betekent dat dan ook dat de lucht aan het veranderen is. Of is de lucht van de industrialisatie die er toen was nog steeds te vinden? En dan hebben we het nu nog over het ‘buiten’ van NDSM. Ik kan me voorstellen dat de luchtkwaliteit in de NDSM Loods nog meer wordt beïnvloed door de vroegere industrie op dit moment. In zo’n hal, op een vloer waar veel gewerkt is met zware metalen en giftige stoffen, dat krijg je niet even met een stofzuigertje weg. Het is natuurlijk de vraag of het hoeveelheden zijn waar je je zorgen om moet maken, maar het is wel belangrijk om je bewust van te zijn. Dat is eigenlijk hetzelfde contrast als wat ik in mijn werk probeer te verduidelijken: zowel in de loods als buiten de loods noemen we de NDSM-werf, alleen is er wel een verschil in luchtkwaliteit. Hetzelfde verschil als mijn werk uitlokt met de ongefilterde lucht en de gefilterde lucht in de buitenruimte.”

“Ik denk wel dat het gezond zou zijn als we op zoek gaan naar een alternatief voor het zero-risk beeld wat er in westerse democratieën wordt opgeworpen, dat beeld is namelijk een illusie. We hebben het idee gekregen dat wij als mens recht hebben op het geen risico te hoeven lopen en daar in worden tegenwoordig veel beloftes voor gedaan en systemen omheen gebouwd. We zijn constant op zoek naar controle over iets wat we eigenlijk niet kunnen controleren. We hebben het idee dat we een bepaalde invloed zouden moeten kunnen uitoefenen op bepaalde omstandigheden van de natuur terwijl er een hele duidelijke grens aan zit tot hoever dat kan.”

“Heel veel ongezonde stoffen die je beter niet kan inademen functioneren op een kansberekening waar je misschien maar deels invloed op kan uitoefenen. Kijk maar naar Asbest, je kan pech hebben en ziek worden van één keer in aanraking komen met dat stofje. Maar er zijn ook mensen die hun hele leven er mee hebben gewerkt en nooit ergens last van krijgen. Dat betekent dat je in theorie niet veel in hoeft te ademen van een onzichtbare vijand en toch ziek kunt worden. Het zijn bijna een soort anonieme statistieken van onzichtbare gevaren en dat idee wekt een bepaalde spanning op of ontzag. Eigenlijk is het hele leven ook zo, een bijeenraping van anonieme statistieken die het beloop bepalen. Die bewustwording, dat wij deel zijn van een grotere natuur en al haar invloeden en kansen, dat is waar mijn werk het meest in zit.”

Tinka en Zenzi zijn allebei vers van de middelbare school en zijn in eerste instantie op de NDSM-werf terechtgekomen met hun mondkapjesbedrijf. Ondertussen zijn ze naar de oostvleugel in de NDSM Loods verhuisd waar ze onder andere in contact kwamen met NDSM Fuse en de kunstenaars uit de Kunststad. “Toen bedachten we eigenlijk, waarom gaan wij niet iets creatiefs doen?” vertelt Tinka, “daar is Vuurspel uitgekomen. Het is voor ons allebei het eerste grote project, ik noem mezelf ook een beginnend cultureel ondernemer.”  

“We zijn allebei altijd wel bezig geweest met theater” vult Zenzi aan, “voor mij is er gaandeweg ook steeds meer een interesse naar de productionele kant gekomen. Ik heb twee jaar geleden voor het eerste echt de regie op me genomen van een stuk, dat vond ik echt heel tof. Jammer genoeg moest die productie door corona afgekapt worden.”

‍

‍

“Wij werken heel goed samen, we zijn echt een gezamenlijke ideeënmachine,” vertelt Zenzi verder, “we noemen dat een “hivemind”. Toen kwamen we op de gedachte dat we een dialoog wilden maken, dus een theaterstuk met twee mensen. Juist ook omdat we het op die manier ook kleinschalig konden houden als dat nodig zou zijn geweest i.v.m. de pandemie. Het is eigenlijk pas sinds een paar weken dat we dingen uit handen aan het geven zijn. Opeens hebben we acteurs en een productieassistent etc. Het is alsof je je kindje ziet opgroeien.” Tinka knikt instemmend. “Het is inderdaad plotseling groter dan wij alleen geworden,” vertelt ze, “het is ook een hele leuke manier om mensen op de NDSM-werf te leren kennen en te merken hoe iedereen met je meedenkt en je wil helpen waar mogelijk. We wilden bijvoorbeeld in eerste instantie het stuk in de openbare ruimte spelen, maar kwamen toen uit bij Treehouse aangezien zij meer faciliteiten en ervaring hebben op dit gebied. Ze waren gelijk enthousiast aangezien zij ook een beetje de rol op de werf hebben van jonge, beginnende makers een handje helpen. Zo is het balletje gaan rollen”

Vervolgens vertellen de twee jonge theatermakers wat meer over waar Vuurspel inhoudelijk over gaat. “Het idee origineert uit het begrip van cycliciteit,” begint Zenzi, “het idee dat alles in de natuur niet alleen vooruitgang is maar juist een kringloop van fenomenen die de hele tijd terugkomen. Als je in die kringloop zit heb je misschien niet helemaal door dat het moment waarop je nu zit een herhaling is van wat ooit al op een bepaalde manier is gebeurd. Bijvoorbeeld: het einde van een relatie wordt vaak gezien als een tragisch einde van een mooie tijd terwijl het ook juist het begin kan zijn van iets nieuws.”

“Vanuit dit concept zijn we begonnen met het idee van een dialoog,” gaat Tinka verder, “we wilden twee mensen in het stuk volledig opbouwen en onderzoeken hoe hun persoonlijkheden, ervaringen en gewoontes op elkaar inhaken. Daarin proberen we een verhaal te maken dat niet een begin en een eind heeft, maar een cyclus is.”

“De personages in het stuk heten Daan en Doris,” vertelt Zenzi verder, “dat zijn twee meiden die al een paar jaar een relatie hebben en allebei heel aanwezige mensen zijn op een verschillende manier. In hun omgang met elkaar is er heel veel onder het tapijt geschoven door de jaren heen en dat komt op één avond allemaal naar boven.”“Dat ontvlamt vervolgens een verhit gesprek,” vult Tinka aan, “het stuk laat zien hoe de geschiedenis van beide personages hun gedrag beïnvloedt en hoe dat soms wat ongemakkelijk kan werken tussen twee mensen. Die interacties worden in het stuk naast natuurlijke cycliciteit (denk aan gedragspatronen die je van je ouders hebt overgenomen) gelegd waardoor er een licht wordt geworpen op de relatie tussen twee mensen die het publiek hopelijk nog niet eerder heeft gezien.”

In ons gesprek merk ik de passie en energie van Zenzi en Tinka terwijl ze over Vuurspel praten. Ze hebben hun hele netwerk benut en uitgebreid om deze productie te kunnen neerzetten en er heerst een groot gevoel van professionaliteit. “Het spreekwoord ‘nee heb je en ja kun je krijgen’ is heel erg waar,” vertelt Tinka als ik vraag wat de grootste les is die ze meenemen uit dit avontuur. “het is met heel veel aspecten in deze productie een kwestie van durven te vragen geweest.”
“We hebben er zelf de hele rit bovenop gezeten,” zegt Zenzi, “wat het echt een persoonlijke productie maakt, we waren erbij voor de leuke en minder leuke klussen, maar dat is ook het mooie aan zo’n project, vind ik.”

Het beloofd een spectaculaire voorstelling reeks te worden vol intriges en plot-twists die je niet zag aankomen. In combinatie met de kunstzinnige sfeer van Treehouse is Vuurspel er eentje om groot in je agenda te zetten. Neem genoeg water mee, want we kunnen niet garanderen dat het niet wat heet onder de voeten gaat worden! Het is ook een mooie gelegenheid om kennis te maken met de creativiteit van jonge makers op NDSM en ze te steunen na een domper-jaar als het gaat om toneelkunst.

De tentoonstelling reeks (Un)monumenting gaat over het concept van monumenten anno nu en wat die zouden moeten zijn, en wie dat bepaalt. In deze context probeert Rosa met Not Forever de veelzijdige ziel van de NDSM-werf tastbaar te maken met een groot ambigu object. Het object zal de komende twee maanden over de NDSM-werf zwerven, telkens onder de hoede van een andere werf gebruiker terwijl het beladen wordt met de overtuiging van die persoon over wat de ziel van de NDSM-werf is.

Op een zonnige dag ontmoet ik Rosa in haar werkplaats in Amsterdam-Oost. Dit is een broedplaats in een voormalig schoolgebouw waar meerdere kunstenaars hun studio of atelier behuizen. We nemen plaats op het zonnige dakterras van het gebouw  en beginnen het gesprek over haar werk.

Rosa, toen Stichting NDSM-werf je vroeg om een werk te maken voor (Un)monumenting, wat ging er toen door je hoofd en hoe is het idee van dit werk ontstaan? Hoe is NDSM bij jouw werk terecht gekomen?

“Ik denk dat de vraag vanuit Stichting NDSM-werf mede kwam omdat ik betrokken ben geweest bij de organisatie van een demonstratie in Hoorn, waar ik ben opgegroeid, tegen een monument van Jan Pieterszoon Coen wat daar in de openbare ruimte staat. Ik vind het schandalig dat dat beeld daar nog steeds staat en dat het zo lang duurt voordat het weg wordt gehaald, als het überhaupt ooit weg wordt gehaald. Ik ben dus al een tijdje bezig met het concept van monumenten en wie er in de openbare ruimte gerepresenteerd moeten worden. Daarnaast heb ik in het verleden werk in de openbare ruimte gemaakt, bijvoorbeeld mijn werk Demo en Things you know, waardoor ik denk dat ik op de radar van Stichting NDSM-werf terecht ben gekomen. Toen kwam de vraag vanuit de Stichting of ik iets te doen met het idee van een monument op de NDSM-werf. Niet zo zeer om een monument te maken maar wel om op het idee van monumenten te reageren. Dat vond ik eerst heel lastig om verschillende redenen. Ten eerste is De NDSM-werf zo groots en uitgestrekt dat alles wat je erin neerzet een grote kans heeft om te verdwijnen. Ten tweede is de NDSM-werf al best een tijd bewoond is door kunstenaars en er is al zo veel daar gedaan. Ieder plekje is al zo vaak gebruikt om iets te vertonen dat ik het ook lastig vond om me daar in eerste instantie toe te verhouden.”

“Toen ben ik gaan nadenken over wat voor vorm dit werk moest hebben,” gaat Rosa verder, “Ik vind het prettig om mijn werk midden in de wereld te laten staan. Ik vind het soms makkelijker om iets op een bouwplaats te vertonen dan in een museum, terwijl in een museum krijgt iets juist heel veel aandacht. Maar op een bouwplaats is er veel meer een context waar je gebruik van kunt maken en op kunt reageren, waardoor je werk nog meer betekenis kan krijgen. Juist die wisselwerking vind ik vaak interessant, ik heb zelfs graag dat het een beetje een clash heeft of dat het een beetje het rare van kunst blootlegt: de contradictie tussen een hele praktische, functionele, directe realiteit en dat wat kunst is.

Vaste vorm willen geven aan iets wat ongrijpbaar is, wat de ziel van de NDSM-werf zou kunnen representeren.

‍

Maar kunst is zelf tegelijkertijd ook iets heel basaals. Zelfs in een museum is het nog steeds een stuk gewicht dat naar die plek gebracht moet worden. Juist die aspecten vind ik vaak heel leuk aan kunst omdat het eigenlijk allemaal gewoon dingen zijn. Dat vergeten van de ‘dingigheid van kunst’, die neiging hebben we met onszelf soms ook. We beschouwen onszelf vaak enkel als subject, als iets wat symbolische waarde heeft en niet als iets wat alleen ruimte inneemt, als een object of een ding. Dat idee fascineert me, als je een schilderij in een museum helemaal uit elkaar zou halen zou je niet één stukje vinden waar de waarde van het werk in zit. Net zoals als je een persoon helemaal zou ontleden je niet één stukje tegenkomt waar de ziel of de identiteit in schuilt, het zit in je hele wezen.”

Dus hoe ben je dan uiteindelijk bij dit object uitgekomen?

“Wat ik mooi vind aan monumenten is dat ze iets wat je samen koestert tot iets materieels en tastbaars maken. Het idee voor dit werk gaat dus ook over het vaste vorm willen geven aan iets wat ongrijpbaar is, wat de ziel van de NDSM-werf zou kunnen representeren. Wat je daarmee ook gemakkelijk een onderwerp van gesprek kunt maken. Als er een discussie is over een standbeeld in Hoorn gaat dat niet alleen over dat standbeeld natuurlijk, maar ook over wat dat standbeeld representeert, het maakt het onderwerp concreet. Als je me zou vragen welk onderwerp dit werk concreet maakt? Dan is het dat wat de NDSM-werf op dit moment is, en als we op dezelfde manier doorgaan er zeer binnenkort niet meer zal zijn.

Het gaat over zorgzaamheid, en dat je dat samen moet doen, zorgdragen voor een plek

‍

Dan heb ik het o.a. over klimaatverandering, maar ook over het feit dat gentrificatie aan de deur staat te kloppen en dat de NDSM-werf misschien wel verder gecommercialiseerd gaat worden en er steeds minder ruimte voor kunst gaat zijn. Daarom heb ik het werk Not Forever genoemd, ook naar aanleiding van een mooie quote van Sasha Pevak (curator en kunstenaar red.): ‘The monument becomes visible only when it is removed’.

“Wat ik ook graag wilde dat erin zat,” gaat Rosa verder, “is dat het gaat over zorgzaamheid, en dat je dat samen moet doen, zorgdragen voor een plek. Dus omdat het object zo groot is en je het niet in je eentje kunt verplaatsen, hebben de zorgdragers steeds meerdere mensen nodig om het naar binnen en naar buiten of naar een nieuwe plek te verplaatsen. Precies die stomme praktische consequenties, dat is denk ik waar het kunstwerk in gaat zitten. Dat is denk ik waar het moment ontstaat waar ik naar op zoek ben. Het uitlokken van de interactie, de dialoog en het gestuntel. Het is de bedoeling dat elke verzorger van het object een hun eigen invulling geven waardoor het object waarde krijgt. Het werk wordt gelanceerd op de 25 juni, maar ik denk dat het er dan in zekere zin nog niet is. Het object is er wel, maar juist de komende twee maanden verzamelen alle ervaringen die het meemaakt in het object, dat is wat bij elkaar wordt tot wat ik wil dat het is. ”

Je hebt in je materiaalkeuze ook het aspect van vergankelijkheid meegenomen, kun je daar wat meer over vertellen?

“Zeker, naast dat het in het concept van dit werk past, vind ik ook dat we als kunstenaars een verantwoordelijkheid moeten nemen in welke materialen we kiezen voor onze kunstwerken. Zeker voor een tijdelijk werk als dit, vind ik het belangrijk om me te oriënteren op wat voor materialen ik wellicht kan hergebruiken uit andere werken en wat voor materialen de minste impact hebben op het milieu. Zeker een werk als Not Forever, wat nota bene ook deels over klimaatverandering gaat, zou ik het hypocriet vinden om zelf daar een hele berg plastic voor op tafel te gooien. Daarom heb ik gekozen om materialen te gebruiken van het recent afgebroken gebouw van Sexyland. Ik vind het wel mooi dat er ook letterlijk een stukje NDSM-werf in zit. Dat komt natuurlijk niet alleen door Sexyland, maar ook door wat dat gebouw vroeger was.”

“Wat ik nog niet goed weet is wat er met de zwerfkei moet gebeuren na de twee maanden dat het werk actief is. Wat me daarin enigszins geruststelt is dat al het materiaal wat ik ervoor gebruikt heb, inclusief de schroeven, allemaal dingen zijn die al afval waren voordat het dit object werd. Dat sust mijn geweten enigszins. Ik ben ook benieuwd wat het dan is, wat het in betekenis is geworden. Ik denk dat de definitieve bestemming ook afhangt van wat het collectieve idee maakt van het object.”

Rosa, hoe zie je kunst in de openbare ruimte, wat maakt het anders dan kunst in een museum of in een “binnen”?

“Het belangrijkste verschil is dat je in de openbare ruimte niet gevraagd hebt om kunst te zien, dat is iets waar je mee wordt geconfronteerd of je het nou wil of niet. Dat vind ik heel leuk aan kunst in de publieke ruimte, het integreert daardoor ook meer in het dagelijks leven dan veel andere kunst. Er is een bepaald kunstwerk dat ik zie op mijn weg naar huis iedere dag, en elke dag kijk ik er anders naar al naar gelang mijn eigen levensstaat en gemoedstoestand op dat moment. Het verandert van vorm, omdat mijn gedachten veranderen en er tijd voorbijgaat. Dat kan ook bij monumenten gebeuren, kijk maar naar Jan Pieterszoon Coen, de publieke opinie is aan het veranderen (hoewel er altijd al protesten tegen het beeld zijn geweest), terwijl het ding zelf er nog precies hetzelfde uit ziet. Wanneer iets in een museum staat wordt het ook weer anders bekeken. Dat vind ik interessant, hoe ruimte en tijd invloed hebben op de manier waarop we naar iets kijken.”

“Het is trouwens niet alleen zo dat kunst onderhevig is aan de invloed van de openbare ruimte,” gaat Rosa verder, “maar het kan ook juist de katalisator zijn waarvan een gesprek uitgaat of begint. In de ideale situatie is een werk niet alleen onderhevig aan omstandigheden van buitenaf maar kan het ook die omstandigheden beïnvloeden.”

Wil jij meer weten over Sijben Rosaen haar werk? Check dan hier haar website. (Un)monumenting gaat door! Naast het al zichtbare werk Ademhaling van de Stad van kunstenaarscollectief Frerara op de NDSM Billboards, is ook de derde editie van deze tentoonstelling reeks in the making. Niets missen? Volg Stichting NDSM-werf op onze socials!

Tekst: Willem Dieleman
Zijn jullie er klaar voor? Ik tel tot drie. Één. Twee. Drie. … Vier? Vijf. Zes?! Zeven! Zeven maanden en zeven aankondigingen van een opening duurde het voor wij met het Museum voor Onbedoelde Kunst (MOK) open mochten. Zeven is een symbolisch getal waar het MOK normaal gesproken erg lekker op zou gaan. Drie dagen later of veertig uur uitstel had ook symboliek gehad waar we op konden teren. We kunnen ons in ieder geval gelukkig prijzen dat het niet zes keer is afgelast. Hoe had ik dit verhaal dan moeten vertellen?.

Verhalen vertellen is wat we het liefst doen bij het Museum voor Onbedoelde Kunst, het liefst bij objecten waar iedereen zomaar voorbij loopt. Door deze verhalen blijven mensen staan en kijken ze anders naar hun omgeving. Stichting NDSM-werf vond het ook een goed idee om naast alle “reguliere” kunst ook onbedoelde kunst te cureren. We wonnen de NDSM Open Call 2020, waarvan de vereiste was dat de inzending corona-proof moest zijn. 7 (daar heb je dat getal weer) november was onze officiële opening. We hadden de champagne koud gezet, sprekers ingevlogen, de zaal versierd met franje en ballonnen. Wij stonden klaar voor de start. Echter, de dinsdag ervoor kwam de ‘persconferentie des doods’. Op 20 december zou corona toch wel zijn overgewaaid? Nee, toch niet. Toen het beter leek te gaan, ging iedereen naar buiten, maar wij mochten niemand aanmoedigen om dat ook daadwerkelijk te doen. Toen de sportclubjes massaal aan zelfkastijding mochten doen en de mensen uren voor de Primark in de rij mochten staan, besloten we zelf het startschot maar te geven.

Ik stuurde een feestelijke aankondiging dat we niets zouden organiseren en dat het, mocht je in de buurt zijn, absoluut niet de bedoeling was dat je om 15.00 uur aanwezig zou zijn op het NDSM-plein. Ik benadrukte nog maar even: “blijf binnen, wij organiseren niets!” Het was een waterdicht plan, als ik de dag ervoor niet zelf in quarantaine had gehoeven.

28 april 2021: terrassen open. Wij open. Nu echt. Alleen zijn er nog andere factoren om rekening mee te houden, bijvoorbeeld het weer. Je zou bijna vergeten dat dat ook ooit een gespreksonderwerp was wanneer je niets te vertellen had. Het weer. Iemand zou er eens een goede dramaserie van moeten maken met de titel Mei 2021. Ons werk was corona-proof wat onder andere betekent: buiten. En in waarschijnlijk de natste mei sinds 1983, was ‘buiten’ een suboptimale plek om een onbedoelde kunst-tour te lopen.

Het zal wel ergens goed voor zijn geweest. Dat zeggen mensen tegen gedupeerden om ze te troosten, dat al dat leed niet voor niets was. Voor ons was het inderdaad een jaar waar we veel lering uit hebben kunnen trekken, met name annulering. Ik ben ook ontzettend goed geworden in het schrijven van aflas-mails, in het omgaan met teleurstellingen, met geduld en met acceptatie. En natuurlijk om niet in zeven sloten tegelijk te lopen. Sommigen mensen verblijven daarvoor zeven jaar in Tibet. Wij probeerden gewoon een bescheiden, coronaproof onbedoelde kunsttentoonstelling te openen.

Ondanks al het voorgaande leed hebben we toch een aantal (ik denk zelfs 7, maar nu is dat punt wel gemaakt, straks gaat iemand er nog een complottheorie aan verbinden) schitterende tours gelopen. Er zaten schitterende werken tussen, die zitten er nog steeds trouwens: de tour is nog gewoon zelfstandig te lopen en je kunt ook een live tour met onze directeur Gilad Bino Jr. Walvisch boeken. Hij neemt je mee langs de collectie en na de tour zul je nooit meer hetzelfde naar de omgeving kijken. Een deelnemer zei na de tour: ik vond het heel mooi en ontzettend grappig, maar ik wist niet of ik mocht lachen. Daar had zij een goed punt. Kunst is er niet om te lachen en onbedoelde kunst al helemaal niet. Hoe serieuzer je het neemt, hoe grappiger het wordt. Wil je lachen, dan ga je maar naar het Stedelijk. Die hebben tenminste bordjes waarbij staat: om dit werk mag gelachen worden.

Het MOK is tot en met het laatste weekend van juni te bezoeken op de NDSM-werf. Klik op onderstaande knop voor meer informatie over hoe je museumtour zelf kunt lopen, of hoe je een begeleide tour kunt boeken

Wie met de pont de NDSM nadert, ziet het pretentieloze gebouw al lonken. Een houten  hut verleidt ons met een lichtsculptuur op het dak. ‘SEXYLAND’ schrijven de discoletters; soms glorieus in regenboogkleuren, soms flik- kerendof met een kapotte ‘e’, maar nooitzijn de lampen helemaal uit. Sexyland staat altijd aan. Zippora Elders, curator en Amsterdammer, spreekt met oprichters Aukje Dekker en Arthur van Beek over de NDSM-parel die eenieders dromen wil vervullen.

Het begon in 2012. Aukje Dekker enArthur van Beek, kunstenaars en medeoprichters van de Open Coop en het Eddie the Eagle Museum, zaten ergens te eten en de be- diening deed onaardig. Geen onbekend fe- nomeen in de hoofdstad. Ze dachten toen: als er elke dag een andere eigenaar was, dan zou de bediening altijd sympathiek doen. Met de Open Coop ontwikkelden ze een plan voor eenkunstenaarssociëteit in de oude Sexyland-videotheek, maar dat pand ging naar de Ton Ton Club. Vier jaar later, toen ze door stichting NDSM-werf benaderd werden over het leegstaande verenigingsgebouw, wisten ze meteen: dit moet de nieuwe Sexyland worden. Op 13 januari 2017 opent Sexyland de deuren.

Het concept is even simpel als briljant: elke dag een andere eigenaar. Doelstelling: 365 eigenaars verbinden. Sexyland als club, sociëteit, café, huiskamer. Een nieuw lid krijgt een goudkleurige Sexyland-sleutel- hanger. De houten toko,die nog het meeste weg heeft van een scoutinggebouw, wordt elke dag getransformeerd tot de droomavond van een medemens. Noise-concerten, worstelcompetities, vogue- performances, schoolfeesten, skatebanen, poëzieavonden, vogeltentoonstellingen, boeklanceringen: alles komt voorbij.

Al in 2018 heeft Sexyland een dependance op Lowlands: de houten hut nagebouwd met lichtsculptuur en al, een draaibaarpodium en elk uur een andere eigenaar. Het is dé hit van het festival, de tent met de langste rij. ‘In Sexyland gebeuren heel rare dingen,’ kopt de Volkskrant op 19 augustus dat jaar. In hetzelfde artikel vervolgt de redacteur: ‘Daar moet je van houden. Maar eerlijk is eerlijk: ben je eenmaal gewend aan dieopgefokte gekte van Sexyland, dan is het lastig de tent weer te verlaten.’ Maar het streven van Sexy gaat verder dan dat van ‘gek nieuw uitgaansconcept’. Het is een ode aan de vrijhaven, aan het eigenzinnige Amsterdam en de oude NDSM, aan alles wat we niet zelf kunnen bedenken. Vrijheid en inclusiviteit, daar gaat het de Sexies uiteindelijk om.

Aukje: “The Best of Sexyland begin 2018 was het hoogtepunt. Na een jaar kwam alles bij elkaar. Dag voor dag hadden verschillende kleuren, leeftijden en cate- gorieën zich Sexyland toegeëigend, maar deze avond stonden zij naast elkaar, door elkaar, in elkaar. De fietsenmaker van de hoek, de rappers en de punkers, meisjes met snorren en oude opa’s, een operaserenade, jazz en karaoke, natuurlezingen en wedstrijden snelschaken.”

Arthur: “Toen begrepen we wat de volgende stap moest zijn: niet het naast elkaar programmeren maar het direct samenbrengen, die the best of-avond altijd laten ontstaan.” Sexyland wil geen geïnstrumentaliseerde broedplaats zijn die binnen de lijntjes moet kleuren. In de houten hut kan alles gebeuren. Cruciaal daarvoor is het team. En dat team ontstond organisch. De mensen achter de bar kwamen aanwaaien. Sommigen waaiden ook weer uit. Zo kennen we barhoofd Victor, met zijn helderblauwe ogen, nu ook van het BNN- VARA programma First Dates. Producenten Renske, Sara Liz, Floor zijn er nog dag en nacht. Aukje: “Belangrijke aspecten zijn vertrouwen, enthousiasme, openheid en oordeelloosheid. Mensen moeten  goed zijn in zichzelf zijn.” Sexyland is niet enkel een platform voor organisatoren en leden, maar ook voor werkervaring. Murditio, die werd aangenomen omdat hij aan de bar vertelde dat hij blut was, organiseert nu de Colorful-feesten in hartje Amsterdam. Geluidsjongen Zeger ging overdag oefenen op de Sexyland-apparatuur en is nu dj van Thrillboy. De gelijkheid en fluïditeit betekende veel voor hem. Hij liet zelfs een Sexyland tattoo zetten. En dat mocht natuurlijk.

‍Luister naar de aflevering van NDSM X waar we in gesprek gaan met Aukje Dekker en de zakelijk leider van het nieuwe Sexyland World, Samira Ben Messaoud.

Maar kan het écht, ‘alles’? Aukje: “We denken juist! Ook voor onze nieuwe plannen kiezen we een altruïstisch systeem waarin betrokken partijen net zoals bomen in een bos leven: onderling verbonden en wanneer eentje zwak is, wordt die gevoed door anderen.” Die zoektocht naar inclusiviteit is een actueel thema. Sexyland geeft er een eigenwijze invulling aan. Voelt de cisgender, de ‘witte’ buur, de hobbyschilder zich hier ook veilig? “Natuurlijk gebeurt het wel eens dat de puber zich op de avond van de popie jopie niet thuis voelt. Het schuurvlak tussen comfortabel en oncomfortabel vinden wij ook heel mooi. Je losmaken van vastevorm of groep: daar komt creatie en inspiratie uit voort.” Wat écht kan, zal ook de tijd moeten leren. Sexyland is meermaals beroofd, waarvan twee keer met ongekende schade.Dat brak harten. En misschien is dat het risico dat je loopt door ruimte te bieden. “Als je gastvrij bent en je ‘thuis’ openstelt, en er wordt een fles wodka gejat of iets kapot gemaakt dan steekt dat. Je wilt niet veranderen, maar dat kan alleen als mensen beseffen hoe kwetsbaar je je opstelt. Wanneer ons horizontale vertrekpunt vanuit vertrouwen blijkt te werken en kort daarop wordt geschaad door diefstal en vernieling, dan is dat heel verdrietig.”

Voor kwetsbaarheid lijkt nog weinig plek in Amsterdam. Het proces van gentrificatie is bijna verzadigd. Amsterdam-Noord wordt ingehaald door de bevoorrechte starters, hotels vullen het centrum. De werf was decennialang een plek waar je ruimte kreeg: vergezichten over het IJ, koude zeewind, kale industrie. Krakers en kunstenaars konden ongezien hun gang gaan. Maar ook hier rolden ontwikkelaars hun plannen uit. Arthur: “Ze hebben haast alle vastgoed weggegeven, vooral aan veilige en stabiele dingen. Ze hebben geen risico durven nemen. Maar er is nog wel grond! En de wil is er ook. Op dit moment is de NDSM nog de enige vrijhaven ín Amsterdam.”

Het is snel gegaan. In de jaren ’80 was Amsterdam van de krakers, in de jaren ’90 van de ravers. In de jaren nul de kunstenaars. Aorta, W139, Roxy, Odin, Paradiso, Rietveld, Sandberg, de Afrikapanden, Servicegarage, Krux. Er was ruimte, letterlijk en figuurlijk. Arthur: “Alles is ingepikt, te duur geworden, gekapitaliseerd. Alleen vermogende mensen worden gefaciliteerd. Dat is niet enkel beleid van de gemeente, maar survival of the fittest in de meest neoliberale interpretatie.”

“Alles is ingepikt, te duur geworden, gekapitaliseerd. Alleen vermogende mensen worden gefaciliteerd. Dat is niet enkel beleid van de gemeente, maar survival of the fittest in de meest neoliberale interpretatie.”

‍

Komt het goed met die vrijhaven?

Aukje: “Oeh we zijn zo hard bezig met de toekomst. We zijn een soort enorme container aan het ontwerpen waar plek moet zijn voor iedereen, ook voor de organisaties die Noord worden uitgedrukt. Die ene plek die nog openstaat voor weirde shit, voor rafelranden. Wij hopen dat we de kern worden van die hele fucking visie. Dat we de afvoerput worden waar mensen heel mooi omhoog worden gezogen.” Het nieuwste plan is  een Sexyland XL dat een buurthuis moet worden voor de meest uiteenlopende groepen en types, naast elkaar en tegelijkertijd. Daar worden geen verwachtingen bevestigd, geen woningen opgewaardeerd, geen‘mislukkingen’ afgestraft. Wars van een kapitalistische, competitieve structuur houdt eenieder elkaar in die droomcontainer in stand.

Fonkelende discoletters lachen ons toe.

Wij dromen mee.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine NDSM x mister Motley. Een fysiek exemplaar is te bestellen via reserveren[at]ndsm.nl.

‍

Niet alleen is het de grootste georganiseerde vlooienmarkt van Europa, het is ook een plek om inspiratie op te doen en te genieten van de unieke sfeer. De IJ-hallen zijn deel van de identiteit van de NDSM-werf, een goede reden om in deze corona-tijden terug en vooruit te blikken tijdens deze bijzondere week.

Ik weet het nog als de dag van gisteren, de eerste keer dat ik voet aan land zette in Amsterdam-Noord. Met een vriendin reisde ik vanuit de Betuwe twee uur naar het noorden om de IJ-Hallen te bezoeken. Voor twee meiden uit een boerendorp was het een ervaring die ongelooflijk veel indruk maakte. Het was ook het moment waarop ik verliefd werd op Amsterdam, een greep waaruit ik nooit meer echt ben ontsnapt. Naast de imposante opbouw van de markt op het NDSM-terrein buiten en binnen in de loods, heerste er ook een typische “IJ-hallen sfeer”: verwelkomend, warm en nieuwsgierig. Iets wat je nergens anders op die manier meemaakt en bijna niet in woorden is te omvatten. Na die eerste keer was de maandelijkse reis naar Amsterdam-Noord vaste prik geworden. Weekend na weekend struinde ik langs de kraampjes terwijl ik er telkens weer achter kwam dat ik inderdaad best een nieuwe trui, broek of paar schoenen kon gebruiken.

Ik ben niet de enige die met een bepaald gevoel van nostalgie terugkijkt op lange middagen langs de kraampjes. Als je je waagt op de reviewpagina van de IJ-Hallen word je overspoeld door unieke verhalen van bezoekers, uit Amsterdam en daarbuiten. Over hoe zij hun nieuwe pronkstuk vonden voor in de woonkamer of hun nieuwe massief houten eettafel waar ze al zo lang naar op zoek waren. Naast een plek om nieuwe aanwinsten te kopen of verkopen zijn de IJ-Hallen ook een ontmoetingsplek. Er gaat niets boven met een patatje op de Y-helling plaatsnemen, naast je staat een tas gevuld met nieuwe aanwinsten terwijl je een praatje maakt met een medebezoeker die ook neer is gestreken.

Het is heel leuk om die bijzondere verhalen van mensen op te speuren tijdens de IJ-Hallen

‍

Ongetwijfeld zijn er menige connecties, vriendschappen en hoogstwaarschijnlijk ook liefdes, ontstaan op de heilige grond van de IJ-Hallen. Als bezoeker krijg je ook een fascinerend kijkje in het leven van verkopers op de IJ-Hallen, die door het uitstallen van hun inboedel of kledingkast een tipje van de sluier geven over hun stijl en wat ze ooit mooi vonden maar nu toch hebben besloten afscheid van te nemen. Al afdingend om een fijngebreide trui kom je erachter hoe veel je gemeen hebt met de verkoper aan de andere kant van de kraam.

Naast dat de IJ-hallen een enorme emotionele waarde hebben, is het kopen van tweedehands textiel en andere spullen ook goed voor de wereld. De textielindustrie is namelijk een enorme vervuiler en verantwoordelijk voor 10% van de totale globale CO2 uitstoot. Even voor de duidelijkheid, dit is meer dan alle internationale vluchten en alle commerciële transport over zee, samen. Het produceren en verwerken van kleding, schoeisel en huishoudtextiel zorgen ook voor waterverontreiniging en landfills: stortplaatsen van afval in de grond wat vervolgens wegzakt in de bodem. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de mensenrechten schending van sommige kledingbedrijven in ontwikkelingslanden. Kortom: wat meer tweedehands kopen kan een enorme impact hebben op de wereld en met een plek als de IJ-Hallen kan het ook een fantastische indruk maken op jezelf.

Als bezoeker krijg je ook een fascinerend kijkje in het leven van verkopers op de IJ-Hallen

‍

Helaas konden we afgelopen jaar niet zo vaak genieten van de kraampjes en moest het allemaal in veel kleinere vorm.. Dit had alles te maken met de situatie rondom corona en de maatregelen die getroffen zijn om de oplopende besmettingen tegen te gaan. “Ik hoop dat we snel weer veilig open kunnen” zegt Nichon Glerum, al 6 jaar de fotografe van de IJ-Hallen, als ik haar vraag naar haar gevoel bij de markt in een telefoongesprek. “Het is echt een te gek evenement. Elke keer liggen de verhalen er voor het oprapen, samen met de fotogenieke loods en NDSM-terrein zorgt dat echt voor een unieke sfeer. Het is heel leuk om die bijzondere verhalen van mensen op te speuren, en de redenen waarom ze dingen kopen of verkopen. Het is echt heel gezellig winkeltje spelen.” Het enthousiasme van Nichon is over de telefoon te voelen. Als ik haar vraag naar de toekomst slaakt ze een zucht. “Ik mis de IJ-Hallen ontzettend,” vertelt ze, “zodra er groen licht komt vanuit de overheid willen we weer vol gas gaan. We hebben ontzettend veel leuke plannen liggen, om de markt nog specialer te maken.”

Niets missen van de IJ-Hallen en de potentiële eerstvolgende markt als we weer mogen? Bekijk hier de website of klik hier om via social media op de hoogte te blijven.

8 maart, een dag waar wereldwijd gelijke rechten en kansen, vrijheid en strijdbaarheid van vrouwen centraal staan. Door de geschiedenis heen is er enorme vooruitgang geboekt in de richting van gendergelijkheid, maar we zijn er nog lang niet. Stukje bij beetje begint de verandering zich echter in te zetten, mede door individuen die deze waarden waarborgen in hun werk. Maar wat kom je als curator en/of programmamaker eigenlijk tegen als je je inzet voor een inclusieve en rechtvaardige cultuursector? Zodra we alledrie een goede kop thee voor ons hebben steekt Ewa van wal: “Wat gelijkheid en inclusiviteit betekent, en welke invulling eraan gegeven wordt is voor iedere culturele instelling anders. Ik zie dat wij vanuit NDSM meer bezig zijn met toegankelijkheid vanuit een breed perspectief. Ik was erg onder de indruk van de performance van Sarah van Lamsweerde bij het Stedelijk in 2020 waarbij samen met de bezoekers werd onderzocht hoe verscherpte zintuigen je in staat stellen “door” de tentoongestelde werken heen te kijken. Wij werken vanuit de stichting sinds 2020 vanuit meerstemmigheid en toegankelijkheid; wie voelt zich welkom in de publieke ruimte, wie mag er zijn?”

‘Vrouw(en)*’ is hier gebruikt als term voor elke persoon die zich identificeert als vrouw.

“Aangezien we ons tot de publieke ruimte verhouden”, gaat Petra verder. Wij programmeren letterlijk buiten en voelen dat dit noodzakelijke vragen zijn om te stellen. We bevragen via projecten het publieke karakter van openbare ruimte, dat het daadwerkelijk gaat over een veelheid aan verschillende stemmen laten klinken. Je met kunstenaars afvragen welke ondergerepresenteerde personen of thema’s meer aandacht verdienen. in het kader van de ontwikkelingen op ndsm, hoe zorg je ervoor dat je geen exclusieve (publieke) ruimtes ontwikkelt waar enkel grote ketens zich nestelen voor een bepaalde groep mensen, maar er publieke ruimte wordt gecreëerd, geprogrammeerd waar de witte hetero cis man niet de norm is. Zo werken we nu met Afaina de Jong van AFARAI aan een ontwerp voor een ‘pleintje / installatie’ op NDSM waar zij vanuit feministisch perspectief naar verschillende uitdagingen kijkt en zich vooral wil verhouden tot het normatief, wit, mannelijk beeld van de openbare ruimte en de inrichting daarvan.’

Dan vraag ik mijn twee gesprekspartners of internationale vrouwendag nog nodig is volgens hen. Ewa gaat als eerste hierop in: “van veel dingen zou ik hopen dat ze niet meer nodig zijn: feminist march, internationale vrouwendag, protesten tegen racisme, extinction rebellion, maar we leven in een werkelijkheid waarin we volgens mij blij moeten zijn dat mensen zich niet neerleggen bij de huidige status quo en de bühne op gaan voor verandering. Er zijn helaas enorm veel redenen waarom 8 maart nodig blijft; femicide en mishandeling wereldwijd, de loon- en orgasmekloof, de onbetaalde arbeid die veelal door vrouwen gedaan wordt (tip, check de onderzoeken van Women Inc.)”. “En vaak niet als onbetaalde arbeid” vult Petra aan, “maar als ‘zorg’ gezien wordt”. Ewa knikt: “om maar wat voorbeelden te noemen”. “Maar ik vind het ook ingewikkeld soms,” zegt Petra, “de strijd voor het ene issue het andere issue lijkt te verdringen om aandacht, terwijl er zoveel issues van belang zijn. Je kunt ze niet rangschikken op belangrijkheid.”Ik heb mijn kinderen vandaag wel verteld over Internationale Vrouwendag, uiteindelijk gaat het over het goede voorbeeld geven.”

“Specifiek binnen de cultuursector zijn er de afgelopen jaren veel stappen gezet,” gaat Ewa verder “aan de voorkant betere representatie van niet-dominante perspectieven in collecties en exposities (kijk bijvoorbeeld naar aangescherpte collecties van grote musea, platformen als Titty Mag, podcasts als Naakt op een Kleedje, etc.), er is meer aandacht voor vergeten/onzichtbare iconen, en aan de achterkant een groeiend aantal (jonge) niet-mannelijke directeuren. Aantallen of percentages leidend maken lijkt me niet de duurzame oplossing, het gaat om het omarmen van representatie in breedste zin, van verschillende wereldbeelden.”

“We kunnen daarin ook niet alle vrouwen over dezelfde kam scheren en verwachten dat iedereen er hetzelfde in staat.” vult Petra aan, “feminisme wordt al snel gezien als iets dat je identiteit bepaalt, terwijl opleiding, achtergrond, etc. ook enorm bepalend zijn en redenen vormen waarom niet elke vrouw hetzelfde over feminisme denkt of er hetzelfde van verwacht. Ook feministen en activisten vallen elkaar soms hard aan op het niet activistisch genoeg zijn of verkeerd reageren of handelen. Dit maakt het lastig. De gevoeligheden kunnen ook verlammend werken. ”

Dan vraag ik naar de praktijken op NDSM: wat zijn de uitdagingen die je tegenkomt als het gaat om diverse en gelijke kunstprogrammering op NDSM? Ewa: “We gebruiken de context van NDSM en de schaal van het terrein om grote installaties in de publieke ruimte te creëren. Alleen is het vinden van vrouwelijke kunstenaars die werken op de grote schaal die past op een terrein als NDSM soms een uitdaging.” Het woord fallus-kunst (door mannen) wordt even genoemd. “Hierbij dus een oproep aan alle vrouwelijke kunstenaars die grootse plannen/werken hebben of een plek zoeken om daarin te groeien,” vult Petra aan, “bel ons, alle tips zijn welkom.”

“Wij proberen op NDSM te werken vanuit intersectionaliteit, langs verschillende assen. Een mooi voorbeeld van een project van afgelopen jaar die zich met deze thematiek bezig hield was ‘An-Sisters [NDSM]’ van belit sağ. belit realiseerde in opdracht van ons een audio-video installatie waarin hen door middel van video-portretten de onzichtbare verhalen van Turkse vrouwelijke arbeidsmigranten belichten. belit interviewde verschillende vrouwen voor dit werk die na de scheepswerf tijd op NDSM in naaiateliers werkzaam waren en een dochter van hen die nu toevalligerwijs op NDSM woont. We vinden het belangrijk om dergelijke projecten te realiseren en deze te laten zien in de publieke ruimte, om zo een breed publiek kennis te laten nemen van dit soort stukjes geschiedenis van de plek, van Amsterdam en van Nederland, die echt onderbelicht zijn.”

Tot slot vraag ik Ewa en Petra of ze nog leestips hebben voor geïnteresseerden in dit thema. Ewa raad Ik Ben Mijn Muze van Loes Faber aan, “over eigenzinnige vrouwen die de kunstgeschiedenis veranderden”. Check verder het werk van kunstenaar Carmen Schabracq, Umaversity, Yamuna Forzani’s projecten en liefde voor mijn vriendin Tina Fariteh die nu een expo gecureerd heeft met werk van vrouwelijke Iraanse kunstenaars.” Petra: “mijn bijbeltje tot er iets voor in de plaats komt is Witches, Witch-hunting, And Women van Silvia Federici. Shocking, maar super relevant, en check ook video’s/lezingen van haar, ontzettend inspirerende vrouw! Verder inspireert kunstenaar Agnes Denes mij vanwege haar grootse project met het graanveld in New York. Daarnaast ben ik al een tijdje fan van de Feministische Handwerkpartij. En geef ik graag een shoutout naar een aantal vriendinnen en power personen in mijn leven zoals Ama van Dantzig, en Orlando Maaike Gouwenberg, directeur van Jester en curator van de NL inzending van de Venetie Biennale met Melanie Bonajo (hartje).”

Het werk ‘STARS’ dat je op de NDSM presenteert, lijkt niet alleen op een prachtige glinsterende sterrenhemel, maar heeft ook een doel. Kun je iets meer vertellen over hoe het idee voor deze installatie tot stand is gekomen?

We leven in een zeer turbulente tijd; de klimaatcrisis is de meest bedreigende uitdaging voor de mens. Als kunstenaar en ontwerper zie ik het als een ontwerpopgave. Ik vraag me elke ochtend af: ‘is het mogelijk om een betere wereld te ontwerpen? Is het mogelijk een betere toekomst uit te vinden?”.

Mijn dagelijkse routine bestaat uit experimenten, tests, onderzoek, mislukkingen en soms successen. ‘STARS’ ontstond tijdens een van deze dagen toen ik experimenteerde met de gunstige effecten van specifieke lichtgolven op gestreste planten. Een gestreste plant werkt niet zoals het hoort; te veel stress kan leiden tot blijvende schade of zelfs tot de dood van de boom. Om het wereldwijde plan van koolstofvastlegging uit de atmosfeer te verwezenlijken, moeten we de bestaande flora genezen en ondersteunen. Planten gebruiken de kracht van onze dichtstbijzijnde ster voor hun stofwisselingsproces. ‘STARS’ repliceert het, geeft extra levenskracht aan het omringende landschap en transformeert het tegelijkertijd in een droomlandschap.

De lichtinstallatie gebruikt de zonnestraling waaraan ze overdag wordt blootgesteld en geeft die ’s nachts terug. De bollen tonen verschillende tinten die het zonnespectrum nabootsen. Kunt je wat dieper ingaan op de stilistische keuzes zoals de verschillende afmetingen van de lichtbollen?

Alles begon met het begrijpen welk deel van het zonnespectrum planten gebruiken voor hun stofwisselingsprocessen en hoe ze dit kunnen opvangen en afgeven wanneer het niet op natuurlijke wijze wordt geleverd. Nadat ik de fysica achter het proces had ontcijferd, liet ik de planten gewoon hun favoriete kleuren kiezen.

Met ‘STARS’ wilde ik de hemel wat dichter bij de mensen brengen, hen het gevoel geven dat ze deel uitmaken van de kosmos. Als je ’s nachts naar de hemel kijkt, zien sommige sterren er helderder uit dan andere; sommige dichterbij, sommige schitterender. Ik wilde dit alles naar de aarde brengen, de schoonheid van een sterrennacht nabootsen en de mensen tussen de sterren brengen.

Daarnaast stel je met ‘STARS’ de vraag: “is het mogelijk om de natuur te stimuleren?”. Dit werk laat zien dat er manieren zijn om de bestaande flora te ondersteunen. Wat denk je dat we zelf als individu kunnen doen om de natuur te stimuleren, vooral in een stedelijke omgeving?

Iedereen kan actief bijdragen aan een betere toekomst. We hebben een grote mogelijkheid om vandaag invulling te geven aan de wereld van morgen. Door onze keuzes zijn wij de ware vormgever van onze eigen en collectieve toekomst.

Respectvol en bedachtzaam omgaan met onze keuzes – onze dagelijkse keuzes – zal het hele systeem al beter maken. Elk ding telt op dit moment.

Planten zijn zeer gevoelig voor geluid, licht en vervuiling. Als we goed nadenken over onze koolstofvoetafdruk, kunnen we de planten op hun best laten werken en de basis creëren om het leven op aarde zoals we dat kennen in stand te houden, wat voor mij buitengewoon mooi is.

Beschouw je deze lichtinstallatie als een boodschap om mensen een gevoel van hoop over de toekomst te geven?

Absoluut. Al eeuwen en millennia volgt de mens de sterren om veilig over de donkere oceanen te navigeren. Nu hoop ik dat de sterren ons kunnen helpen om door deze bedreigende tijd van verandering te navigeren. Ik hoop echt dat de mensen die naar de installatie kijken of erover lezen met andere oplossingen komen om dit een betere plek te maken. We zijn net begonnen met een plan om de klimaatverandering te bestrijden en we hebben iedereen nodig om het op te lossen. Ik geloof sterk in mensen, in hun vermogen om zich aan te passen en te reageren op bedreigingen, in hun veerkracht en in hun verbeeldingskracht. Wat ik het leukst vind is om naar de mensen te kijken die net onder de installatie staan met hun neus naar de hemel gericht en een privémoment vinden in de oneindigheid van de hemel.

Wat vind je van de NDSM als een nogal industrieel podium voor je werk dat meer grijs dan groen is?

Oprecht, ik zou geen betere plek voor het project kunnen bedenken. Het is inderdaad grijs, maar het groen groeit er nog steeds en het is onze plicht om het gezond en weelderig te maken. Een plek als de NDSM is een plek waar veel factoren de planten kunnen belasten, maar het is ook de plek waar we het sterkste statement maken. We laten de grijsheid niet winnen, we vechten. We doen er alles aan om te slagen.

Ik denk dat we de hele wereld een boodschap hebben meegegeven. Zelfs als de omstandigheden ongunstig zijn en zelfs als het onmogelijk lijkt, zijn er altijd lichtjes aan onze hemel die we moeten najagen. We zijn tenslotte allemaal van sterrenstof gemaakt.

Klik hier om meer werk van Cosimo Scotucci te zien en klik hier om hem te volgen op Instagram.

García en Camargo ontmoetten elkaar vijftien jaar geleden en werken sinds 2011 samen aan verschillende projecten. García’s werk omvat sculpturen, video’s en interventies in de openbare ruimte en snijdt sociaal-politieke thema’s aan, waaronder ongelijke kansen op huisvesting in steden. Camargo is een beeldend kunstenaar wiens werk zich richt op het verkennen van verhalen rond de notie van simulacrum (een beeld of voorstelling van iemand of iets) in de context van een door beelden gestuurde maatschappij. Samen richtten zij in Mexico-Stad een kunstenaarscollectief op, genaamd ‘Colective Tráfico Libre de Conocimientos‘, TLC (Free Knowledge Traffic Collective). Het collectief heeft vijf andere leden en experimenteert met de publieke ruimte, onderwijs en kunst en is gericht op kritisch denken, collectief leren en het delen van kennis.

De behoorlijk compacte stad Maastricht is een compleet andere wereld voor het kunstenaarsduo aangezien ze gewend zijn lange afstanden af te leggen in Mexico-Stad. Hun verblijf in Nederland heeft hen meer tijd gegeven om zich op hun projecten te concentreren en de residentie aan de Jan van Eyck Academie bood hen de mogelijkheid om hun werk en onderzoek met verschillende mensen te delen en hun input te verzamelen. Dankzij de Open Call konden de kunstenaars ook de hoofdstad ontdekken. Van de NDSM in Amsterdam hadden ze nog niet eerder gehoord, maar tijdens hun onderzoek leerden ze veel over de rijke geschiedenis van de voormalige scheepswerf en het mogelijke natte lot van de stad. Dat laatste inspireerde hen tot het idee voor de installatie ‘Are We Future Sediment?’ op de NDSM.

Water is een terugkerend thema in het werk van García en Camargo dat zij op een zeer poëtische manier benaderen. Ze stelden vast dat er zo’n contrast is in de relatie die Nederland heeft met water in vergelijking met Mexico. “In Mexico hebben we veel problemen met water, maar anders dan in Nederland. In Mexico is er een gebrek aan. Er valt veel regen, maar daar wordt niets mee gedaan. Het water dat valt, vermengt zich met de aarde van de stad waardoor het meteen vies wordt”, legt García uit. “De droogte in Mexico is zeer complex. In dat opzicht moeten we nadenken over hoe we de regen kunnen opvangen”, vervolgt ze. Voor de Open Call stelde ze een idee voor een mistvanger voor die ze in Mexico hadden willen realiseren maar nog niet konden waarmaken. “Het is een heel goede gelegenheid om te leren hoe het moet, en misschien kunnen we het daar ook doen als we terugkeren naar Mexico”, zegt García. “Het is als een schets voor andere projecten”, vult Camargo aan.

De installatie die het kunstenaarsduo bedacht, bestaat uit een vijf meter hoge banner waarvan de structuur gewoonlijk wordt gebruikt voor openbare reclame langs wegen in Nederland. Binnen deze structuur bevindt zich een mistvanger van gaas die waterdruppels in de lucht opvangt. Het is in wezen een watercollector die de regen condenseert en via een leidingsysteem wordt het water naar de mobiele tuin die ervoor ligt geleid. De totale hoogte van het bouwwerk is vijf meter; het geschatte niveau dat het water in vijf decennia zal bereiken als er geen actie wordt ondernomen. Het meest opvallende is de boodschap die erop geborduurd is: “Zijn wij toekomstig sediment?”.

In plaats van tegen het water te vechten, kunnen we misschien accepteren dat het hier al eerder was dan wij. Hoe kunnen we ermee leven en niet ertegen?

‍

De kunstenaars staan stil bij het idee dat de huidige bodem van Amsterdam het sediment van morgen kan worden. “In die zin zijn wij het toekomstige sediment. En we moeten nadenken over wat voor soort sediment we willen zijn”, zegt García. Hun benadering van het dreigende water is vrij uniek. “In plaats van tegen het water te vechten, kunnen we misschien accepteren dat het hier al eerder was dan wij. Hoe kunnen we ermee leven en niet ertegen?”, voegt García toe. “Het probleem is dat we water nu alleen als object zien, op een zeer utilitaire manier. Misschien zou het goed zijn als we er een soort empathie voor kunnen ontwikkelen”, vervolgt ze. Daarom vangt het werk het water niet alleen op, maar verwelkomt het ook.

Voordat ze aan dit project werkten, zijn García en Camargo begonnen met onderzoek naar twee onderwatervulkanen die zich op de bodem van de zee in het noorden van Nederland bevinden. Deze vulkanen vormden de bodem van het Jura-tijdperk en maken nu deel uit van het zeesediment. “Je moet niet vergeten dat de vulkanen en het water entiteiten van de natuur zijn”, zegt Camargo. “Iets waar we over nadenken is of water en vulkanen hun eigen agentschap hebben en hoe we dat kunnen begrijpen. Hoe kunnen we een andere relatie met hen ontwikkelen? In plaats van ze te zien als dingen of middelen, kunnen we ze zien als subjecten met hun eigen rechten en levenswijze”, voegt García eraan toe. Met hun installatie op de NDSM willen ze “deze verkenning van water als een levend wezen met een geologisch geheugen voortzetten.”

De openbare ruimte is niet alleen het fysieke ding, het pad, het park, de straat of het plein. Het zijn de relaties die die ruimte ontwikkelen. Het gaat erom dat mensen ervaringen delen.

De kunstenaars beschouwen de NDSM als een zeer waardevolle openbare ruimte waar veel verschillende dingen en projecten tegelijk bestaan. Ze benadrukken het belang van het menselijke element in de openbare ruimte. “Ik denk dat werk in de openbare ruimte dat effect van vreemdheid kan veroorzaken. Het is als een schok voor mensen omdat ze niet gewend zijn zoiets te zien en het stelt mensen in staat iets met elkaar te delen. Ik denk dat openbare kunst het ‘publieke’ in de openbare ruimte kan vergroten”, zegt García. “De openbare ruimte is niet alleen het fysieke ding, het pad, het park, de straat of het plein. Het zijn de relaties die die ruimte ontwikkelen. Het gaat erom dat mensen ervaringen delen”, voegt ze eraan toe. Na afloop van de openbare interventie wil het duo de planten die deel uitmaken van de mobiele tuin schenken aan de mensen die in de buurt wonen en werken.

García en Camargo kozen er doelbewust voor een bekend voorwerp – het spandoek – in hun werk te verwerken om het uit zijn gebruikelijke context te halen. “Ik hou van werken waarin gewone voorwerpen uit het straatbeeld worden gebruikt, zoals dit soort reclameborden. Ik zie ze veel in Nederland voor marketing- en reclamedoeleinden. Ze kunnen er van alles op verkopen: producten, huizen of dromen. Maar we kunnen ze ook voor andere ideeën gebruiken, en mensen zullen ze toch herkennen”, zegt Camargo. “Het laat de mogelijkheid van objecten zien”, voegt de kunstenaar eraan toe. In deze context wordt het spandoek gebruikt om een boodschap over te brengen waarover de kunstenaars hopen dat mensen zullen nadenken. “Ik denk dat het in zekere zin een soort grapje is. Het billboard is net een grafsteen”, merkt Camargo op. “Het is een vraag over tijd. De tijd is enorm, het is massief. Een mensenleven duurt 100 jaar, maar de tijd van de aarde is een ander begrip”, vervolgt hij. “Het is dus een uitnodiging om na te denken over de toekomst, maar ook over het heden. Aan wat voor toekomst bouwen we op dit moment?”, voegt García toe.

Klik hier om Amauta García te volgen en hier om David Camargo te volgen op Instagram.

Wie SpY is, is nogal een mysterie. Hoewel wat je doet – je werk – in veel steden over de hele wereld te zien is (geweest). Hoe zou je de essentie van je werk omschrijven?

Mijn doel is het publiek rechtstreeks aan te spreken om reflectie en dialoog op te wekken, hen te ondervragen en hen te laten optreden als actieve in plaats van passieve subjecten. In die zin vergemakkelijkt en bevordert de stedelijke omgeving dit proces.

Ik kijk verder dan het formalisme of de esthetiek van de werken, zodat mijn eigen artistieke houding en die van het publiek een manier wordt om het werk in zijn geheel op te bouwen.

Observeren en ontvankelijk zijn voor de dialoog met de stad, is al jaren het proces en het kader waarin ik mijn ideeën heb uitgedrukt en gecommuniceerd.

Je werk is erg publiekelijk, maar jij als kunstenaar niet. Wat is de motivatie achter het feit dat je onder de radar blijft?

We leven in een tijd van sociale media overexposure die verwarrende realiteiten creëert. We navigeren in een waas van verkeerde informatie en hectische sociale conditionering. Afleiding krijgt de voorkeur boven concentratie, het automatische boven het reflexieve, en confrontatie boven empathie. De aardse orde wordt vervangen door de digitale orde die de dingen en emoties van de wereld denaturaliseert door ze te automatiseren.

Dit alles overweldigt mij en door op de achtergrond te blijven, kan ik me rustig bewegen zonder me al te veel bloot te geven aan de media die een “SpY” personage moeten creëren waarvan iedereen een geestige en briljante samenvatting verwacht over de intenties van de werken.

‍

‍

Hoe ben je begonnen met wat je doet en hoe zijn je publieke interventies in de loop der jaren geëvolueerd?

Eind jaren 80 – aangetrokken door de schilderingen die ik op straat zag – ben ik begonnen met het schilderen van graffiti.

Als autodidact begon ik mijn eigen schilderijen te ontwikkelen en mezelf te identificeren met mijn eigen stijl, ik had geen ervaring en was ook niet opgeleid aan een kunstacademie, maar ik voelde me sterk aangetrokken tot het idee om mijn naam overal te zien.

Na vele jaren op straat te hebben gewerkt, was het als een natuurlijke evolutie dat ik een scherp gevoel ontwikkelde om de stad te zien als een artistieke drager met grote mogelijkheden om mijn huidige stedelijke kunstwerken te maken.

Van graffiti tot heden, ben ik gekenmerkt door een standvastigheid en nieuwsgierigheid om andere middelen en formaten in mijn werk te onderzoeken. Ik besteed veel tijd aan de ideevorming, de theorie, de praktijk en het beheer van projecten. Mijn bedoeling is om belangrijke vragen op te werpen die reflectie genereren rond het werk, en ik tracht deze benaderingen te formaliseren en te communiceren via verschillende formats.

Het is een reis geweest waarbij ik mijn werkmethode heb getransformeerd en nieuwe manieren van werken heb voorgesteld binnen dit kader.

Er zijn veel mensen betrokken bij de ontwikkeling van je ideeën, kun je uitleggen wat het platform van SpY Studio is en hoe jullie werken?

Het is een zeer dynamische studio die zich snel aanpast aan de nieuwe uitdagingen van elk project. De studio is zowel een laboratoriumruimte als een eclectisch team van specialisten, technici en ambachtslieden, die samenwerken met een grote wil om te leren en te onderzoeken. Het verweven van disciplines en het samenwerken met andere professionals uit verschillende gebieden veronderstelt een solide werkmethodologie die zich goed aanpast aan verschillende uitdagingen en tegelijkertijd flexibel genoeg is om open te staan voor experimenten met het onverwachte.

De Studio onderzoekt en experimenteert momenteel met kinetische kunst in beweging en het gebruik van nieuwe gereedschappen en media die het digitale, mechanische en elektronische combineren met elementen van de stedelijke verbeelding die we gewoonlijk in de straten van elke stad aantreffen.

Zo werken wij bijvoorbeeld aan een grote permanente kinetische installatie voor het atrium van een ziekenhuis in Zwitserland. Het vereist een gesofisticeerd ingenieurswerk dat zich onschadelijk integreert in de architectuur en een op maat gemaakt programmeersysteem dat alle bewegingen van het werk tot leven zal brengen. Het is een project waaraan wij zullen samenwerken met een ingenieursbureau en twee architectuurstudio’s en het zal twee jaar duren tot het ziekenhuis voltooid en operationeel is.

Op een meer efemere manier hebben wij onlangs in de magazijnen van de oude wapenfabriek een kinetische sculptuur gerealiseerd, ECLYPSES genaamd, van 60 meter lang, bestaande uit 20 mobiele schijven met achtergrondverlichting en een geluidssysteem. Dit werk betrekt bezoekers in een unieke ervaring door de modulatie van schaal, licht, kleur en muziek. De verschillende elementen worden samengevoegd door middel van choreografieën die een opeenvolging van hypnotiserende en meeslepende patronen vormen.

En op welke manier heb je je als kunstenaar ontwikkeld nu je werken steeds meer worden opgepikt in vele steden en door diverse culturen op verschillende continenten?

Elk project is uiteindelijk een leerproces, want er is nooit een werk zoals het vorige. Het gaat altijd om nieuwe uitdagingen waarbij we nieuwe instrumenten proberen te begrijpen en met elkaar te verbinden, verschillende onderzoeksprocessen voorstellen en ons omringen met het best mogelijke team om ze uit te voeren.

Zoals ik al zei, probeer ik via mijn werken belangrijke vragen aan de orde te stellen die wij als samenleving in het oog moeten houden. Deze zoektocht wordt geformaliseerd door conceptuele contrasten tussen de esthetiek van mijn werken en de moeilijke connotaties van de objecten waarmee ze zijn gebouwd, vaak elementen die worden gebruikt om het gedrag van mensen te conditioneren.

Het werk ‘Barrier Tape’ op de NDSM gaat een relatie aan met de natuurlijke elementen eromheen wat een hypnotiserende (multi-zintuiglijke) ervaring creëert voor de toeschouwers. Kun je meer vertellen over hoe je idee voor dit werk tot stand is gekomen en waar deze fascinatie voor het gebruik van alledaagse voorwerpen in je openbare kunstwerken vandaan komt?

Het gaat om het creëren van nieuwe werken vanuit het alledaagse. Je begint het proces op basis van elementen die al bij de meesten bekend zijn, maar als je ze hergroepeert tot een nieuwe combinatie, creëer je al iets nieuws en gedenkwaardigs.

Dit is een geluidssculptuur gemaakt met gerecycleerde afzettingstape die de lijn van kinetische werken met hypnotiserende patronen die ik in mijn laatste projecten heb verkend voortzet.

Iets fundamenteels in het werk is de dialoog met de context en de werking van de wind die speelt en danst met de tapes waardoor prachtige choreografieën en golvende bewegingen ontstaan door de gehele installatie heen, bijna alsof het een zeegolf is.

Zoals je kunt zien, is het een levend werk dat in wisselwerking staat met het publiek, waardoor het deel uitmaakt van de ervaring en voor iedereen een gedenkwaardig moment creëert.

Je werken zijn in dialoog met hun stedelijke omgeving. ‘Barrier Tape’ onderzoekt de stedelijke context van de NDSM en herinnert aan het steeds veranderende karakter van deze plek en de stad Amsterdam. Hoe bekijk of benader je deze veranderingen als iemand die hier niet vandaan komt en hoe vertaal je dit in een werk?

Ik geloof dat je als kunstenaar met je proposities niet moet streven naar de zelfgenoegzaamheid en acceptatie van een zo breed mogelijk publiek. Je moet trouw en consequent zijn in wat je wilt uitdrukken, en binnen een artistieke strengheid werken, zelfs als dat niet bij iedereen in de smaak valt. Maar je moet ook de context waarin je je werken tentoonstelt begrijpen en daarmee in dialoog gaan, want we hebben een belangrijke verantwoordelijkheid wanneer we onze creaties delen met buren en bewoners die hun ruimte afstaan, anders verschillen we niet veel van het massaal opgelegde reclamelawaai.

Tot slot: je onderzoekt de stedelijke omgeving als een “speelveld vol onaangeboorde mogelijkheden”. Wat voor ‘speelveld’ is de NDSM volgens jou?

De stedelijke omgeving is zonder twijfel een kader dat grote mogelijkheden biedt om te werken en artistieke projecten voor te stellen. Van micro, als een kleine interventie op een stedelijk element, tot macro met een grote installatie in de stedelijke kern van een stad.

Steden kunnen over het algemeen vrij rigide zijn, maar de straat gedraagt zich als een levende entiteit waar bloed doorheen stroomt. Het is geen aseptische ruimte zoals de galerie, het museum of de beurs. Ze evolueert voortdurend en dat maakt deel uit van het creatieproces van de werken.

In het geval van ‘Barrier Tape’ op NDSM is het artistieke voorstel in deze openbare ruimte erop gericht voorbijgangers medeplichtig te maken aan hun eigen stad, en zo de monotonie die hun leven in grote steden doorgaans in beslag neemt, achter zich te laten.

Zelden vinden we artistieke voorstellingen die inbreken in het alledaagse leven van steden om reflectie en dialoog te genereren tussen makers, steden en burgers.

Al meer dan twintig jaar legt Muholi zwarte queer, transgender en intersekse mensen vast door diens lens, wat heeft geresulteerd in krachtige contrasterende zwart-wit portretten waarmee die de betekenis van ‘zwartheid’ opnieuw opeist en de clichématige, stereotiepe beelden van zwarte mensen ondermijnt. Diens werk is een oprechte weergave van de zwarte en queer identiteit waarvan de veelzijdigheid op een gevierde manier wordt getoond. De mensen op diens foto’s zijn voor de fotograaf niet “slechts” modellen, maar eerder deelnemers die evenveel bijdragen aan de foto als henzelf.

De werken die op de NDSM te zien zijn, zijn allemaal zelfportretten van de kunstenaar waarbij Muholi in twee gevallen rechtstreeks in de camera kijkt, of liever, in de ogen van de toeschouwer. Muholi heeft het contrast van de beelden verhoogd zodat de kleur van diens huid wordt benadrukt. Bovendien neemt Muholi in elke foto – door het gebruik van alledaagse materie – een andere gedaante aan, waardoor die in verschillende personages verandert. In het werk ‘Kodwa I, Amsterdam’ (2017) is de kunstenaar gedrapeerd in haar waarmee die opnieuw de strijd aangaat met stereotypen omtrent Afrikanen.

In de loop der jaren is diens werk tentoongesteld in toonaangevende musea wereldwijd, zoals Tate Modern in Londen en het Guggenheim Museum in New York. In 2017 debuteerde Muholi diens fotoserie ‘Somnyama Ngonyama’ (Hail, the Dark Lioness) in Nederland in het Stedelijk Museum in Amsterdam, samen met een selectie foto’s uit diens serie ‘Faces and Phases’ en ‘Brave Beauties’. Met meerdere prijzen op zak is Muholi uitgegroeid tot een van de meest geprezen fotografen van deze tijd.

De meeslepende werken die op de NDSM Billboards worden getoond, waren te zien tijdens Pride week Amsterdam.

Manaf Halbouni werd geboren in Damascus, Syrië, waar hij het grootste deel van zijn leven doorbracht en momenteel – zoals hij zelf zegt – “werkt en woont hij overal”. In 2008 voltooide hij zijn studie beeldhouwen aan de Universiteit voor Schone Kunsten in zijn geboortestad, waarna hij naar Dresden verhuisde waar hij aan de Kunstacademie een diploma Beeldende Kunst behaalde. Halbouni’s werk omvat een breed scala aan media, waaronder alledaagse voorwerpen en materialen, en wordt gekenmerkt door een maatschappijkritische benadering van thema’s die verband houden met oorlog, wereldwijde conflicten, vluchten, grenzen en migratie. De kunstenaar schuwt niet om de openbare ruimte te gebruiken als podium voor zijn kunst, wat in het verleden zeker voor heel wat opschudding heeft gezorgd. Dit artikel illustreert de totstandkoming van een van Halbouni’s meest iconische werken ‘Monument’ dat nu te zien is op de NDSM.

Met vijf verschillende vrachtwagens is Halbouni’s immense werk Monument van de opslagplaats in Berlijn naar het NDSM-terrein in Amsterdam vervoerd. Deze twaalf meter hoge installatie bestaat uit drie Duitse personenbussen die naast elkaar zijn geplaatst en rechtop met de “neuzen” naar de hemel zijn gekeerd. Door zijn omvang en compositie verdwijnt Monument zeker niet in de achtergrond van de uitgestrekte kade, maar trekt het onmiddellijk de aandacht bij het uitstappen van de veerboot. De installatie was al in 2017 voor het eerst tentoongesteld op de Neumarkt in Dresden in Duitsland en is nog tot eind augustus te bewonderen op de NDSM.

Terwijl hij zijn werk ‘Nowhere is home’ exposeerde op de Biënnale van Venetië in 2015, las Halbouni op een ochtend het nieuws en stuitte op het wijdverspreide beeld dat de Syrische fotograaf Karam Al-Masri maakte in de wijk Bustan al-Qasr in Aleppo. De foto van 14 maart toont hoe drie vernielde openbare bussen overeind waren gezet om een barricade te vormen die burgers moest beschermen tegen sluipschutters toen de burgeroorlog van het land een hoogtepunt bereikte. “Ik zag het beeld en bedacht me hoe fantastisch het is wat mensen doen om zichzelf te beschermen”, zegt Halbouni. “Ze blokkeerden de straten voor sluipschutters zodat ze hun winkels aan de andere kant van de barricade konden openen”, vervolgt Halbouni. “Ik begon op papier te spelen door de bussen uit te knippen met Photoshop. Ik plaatste ze [hypothetisch] op openbare pleinen in Europa en beeldde me in dat dit een vredessculptuur is tegen de oorlog”.

Twee jaar verstreken tussen het experimenteren met het idee en de eerste uitvoering ervan. In de loop van die periode vroeg Kunsthaus Dresden Halbouni om een werk te maken voor hun culturele festival Am Fluss, zu Kulturen des Ankommens [Bij de rivier, over culturen van aankomst]. Halbouni liet hen de beelden zien die hij met Photoshop had gemaakt en zei: “Wat dacht je ervan om dat te doen?”. Zijn voorstel werd met enige terughoudendheid ontvangen, omdat het – gezien de omvang ervan – een zeer ambitieus plan was. De kunstenaar had echter al een idee bedacht voor de constructie van het werk, zodat de bussen stevig konden blijven staan. Na verdere onderhandelingen met de stad kregen ze toestemming om het project te vervolgen, en met donaties van de lokale gemeenschap konden ze dat ook doen.

En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw.

‍

In 2017 werd Monument geïnstalleerd op de Neumarkt in Dresden ter hoogte van de Frauenkirche; een zeer symbolische locatie gezien de kerk werd gesloopt in de Tweede Wereldoorlog en herbouwd na de Duitse hereniging. “Ik heb historisch onderzoek gedaan naar de situatie in Dresden in ’45 toen het gebombardeerd werd en Aleppo in 2015 dat door de bombardementen bijna volledig verwoest werd. Ik wilde laten zien hoe oorlog en vrede heel snel kunnen omslaan”, zegt Halbouni. “En er is altijd oorlog, maar er is ook wederopbouw. Dresden werd herbouwd nadat de oorlog voorbij was. Er is dus ook hoop voor de mensen in Aleppo en het Midden-Oosten in het algemeen. Maar eerst moet de oorlog stoppen”. Het monument – als een “onbeschadigd” symbool van hoop – werd geplaatst op het plein enkele dagen voor de jaarlijkse herdenkingsdag op 13 februari waar de slachtoffers van het bombardement van de stad worden herdacht.

Hoewel Halbouni’s Monument bedoeld is om een brug te slaan tussen de oorlogservaringen van het Midden-Oosten en Europa, werd het werk – op zijn zachtst gezegd – niet erg goed ontvangen door een deel van de toeschouwers. Dresden is de thuisbasis van de rechtse anti-immigratiebeweging Pegida waarvan aanhangers klaarstonden om de opening in 2017 heftig te verstoren en het werk te bekritiseren. Ongeveer 400 mensen schreeuwden Halbouni toe toen hij probeerde uit te wijden over de betekenis ervan. “Ze zagen het niet als een vredesmonument, maar als een provocatie van mij om de Duitse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te beledigen. Dat was helemaal niet de bedoeling!”, legt Halbouni uit. “Het is een verwijzing naar alle oorlogsslachtoffers, geïnspireerd op een beeld uit Syrië. Maar de extreemrechtse dynamiek is altijd heel interessant, omdat ze verhalen proberen bij te stellen om ze in hun eigen straatje te laten passen. Ze hadden de betekenis van het werk veranderd om het in een hatelijk daglicht te stellen. Dit had nogal een impact”. Halbouni moet wel sterk in zijn schoenen staan, omdat hij ook te maken kreeg met een ontelbaar aantal haatmails en doodsbedreigingen. Hoe hij daarmee omgegaan is? Wel, Halbouni gaf er een artistieke draai aan. “Ik heb er eigenlijk een kunstwerk van gemaakt. Ik heb 15 van die e-mails afgedrukt – ’the best of’ – en ze in een tentoonstelling laten zien”.

Veel mensen zagen het niet als kunst. Ze noemden het Schrott of troep.

‍

Bovendien was kunst in de openbare ruimte op dat moment een heet hangijzer van de discussie in Dresden. De driedelige ‘readymade’ installatie raakt sterk aan de eeuwig voortdurende vraag wat kunst is of juist niet. “Veel mensen zagen het niet als kunst. Ze noemden het Schrott of troep”, merkt de kunstenaar op. Ook hier in Amsterdam hebben sommige mensen op sociale media hun scepsis geuit over de vraag waarom dit als kunst wordt beschouwd, mogelijk zonder de achtergrond ervan te kennen. Halbouni gebruikt echter doelbewust veel pasklare kunst in zijn werk die mensen kunnen herkennen uit het dagelijks leven. “Je kunt mensen daarmee veel beter bereiken en ze met je werk laten interageren of erover laten nadenken dan wanneer het iets gecompliceerds zou zijn”, legt Halbouni uit. De kunstenaar observeert graag hoe mensen zich met zijn werk in de openbare ruimte inlaten en hij merkte dat er in 2017 iets interessants gebeurde op de Neumarkt in Dresden. “Het grappige was dat iedereen voor de bussen bijeenkwam om die discussies te voeren; zowel degenen die voor openbare kunst waren als degenen die ertegen waren, stonden daar de hele tijd te praten. Dat was geweldig. Ze waren niet tegen elkaar aan het schreeuwen. Het was als in een parlement”, legt de kunstenaar uit. De installatie was twee maanden lang in Dresden te zien en in die periode was het er altijd druk. “Normaal is het een plek waar alleen toeristen komen, maar tijdens die twee maanden was heel Dresden er”.

Voor Halbouni stelt het tentoonstellen van zijn werk in de openbare ruimte hem in staat om met mensen te discuteren en te begrijpen wat zij ervan denken. “De openbare ruimte is die onschuldige plek waar je iedereen kunt bereiken. Technisch gezien verplicht je mensen om naar iets te kijken, omdat ze er niet aan kunnen ontsnappen. In tegenstelling tot binnengalerijen waar mensen besluiten naartoe te gaan”, aldus de kunstenaar. “Ik laat dingen op een andere manier zien dan je ze kent. Meestal ergeren mensen zich in eerste instantie aan mijn werk. Maar dan merk ik hoe ze erover gaan nadenken en later dat ‘Oh, nu begrijp ik het’ moment hebben. Dat gebeurt vaak met Monument“. Halbouni nam zelfs de moed om in 2015 een extreemrechtse demonstratie in Dresden te bezoeken, waar hij als Sachse auf der Flught [Saks op de vlucht] een vluchtelingenscenario creëerde op de Theatherplatz en gesprekken aanging met demonstranten om hun oppositionele standpunt te begrijpen. Dit was zijn eerste openbare kunstinstallatie en ook al was er een demonstratie gaande, de ontmoetingen die er plaatsvonden waren niet agressief. “Een heel belangrijk gegeven is dat wanneer je in gesprek gaat met mensen die jouw mening niet delen, je een neutraal ontmoetingspunt nodig hebt. Monument was precies dat in 2017″, legt Halbouni uit.

Met de gebeurtenissen in Oekraïne en alle agressies overal, hebben we het meer dan ooit nodig. We hebben vrede nodig.

‍

Na Dresden werd Monument in 2017 neergezet bij de Brandenburger Tor in Berlijn tijdens het Berliner Herbstsalon festival. Ook hier voegde de context van deze locatie een extra laag symboliek toe aan het werk, aangezien de poort ooit de verdeling van de stad in Oost en West belichaamde, maar ook de hereniging sinds de val van de Berlijnse Muur vertegenwoordigt. Nu, vijf jaar later, heeft Amsterdam de eer dit gedenkwaardige werk te huisvesten en de aandacht te vestigen op en de stemmen uit het Midden-Oosten te verbinden met die uit Oekraïne en andere conflictgebieden. De onthulling van het werk vond plaats op 7 juli onder muzikale begeleiding van het Marmoucha Orchestra. Halbouni’s project wordt op de werf gepresenteerd in het kader van de programmareeks ‘(Un)Monumenting’ van de Stichting NDSM-werf. Centraal in dit programma staat de vraag: “Wat zou een monument vandaag de dag moeten of kunnen zijn en voor wie?” waarop de kunstenaar wordt gevraagd te reflecteren. Volgens Halbouni moet een monument een boodschap overbrengen aan het publiek. “Monument draagt de boodschap uit om na te denken over oorlog en vrede. Ik hoop dat we allemaal een moment nemen en stilstaan bij onze daden en de gevolgen daarvan”, aldus de kunstenaar. “Met de gebeurtenissen in Oekraïne en alle agressies overal, hebben we het meer dan ooit nodig. We hebben vrede nodig.”

Van Open Call tot multifunctioneel basketbalterrein

Wie het afgelopen jaar op een zonnige dag over NDSM liep zag enthousiaste dunk-pogingen, spontane wedstrijdjes en professionele moves. Sinds we samen met onze partner 3×3 Unites, die zich inzetten voor empowerment van jongeren door middel van straatbasketbal, een 3X3 Legacy Court hebben gerealiseerd op de werf is deze volop in gebruik. Door jong en oud, buurtbewoners, kunstenaars en toevallige voorbijgangers. Door: Ewa Scheifes, programmamaker Stichting NDSM-werf

Na anderhalf jaar intensief gebruik was het veld aan reparatie toe, daarnaast vinden we het tijd dat de locatie een nieuwe, frisse uitstraling krijgt. Ook was de animo voor het veldje zo groot dat we graag nog een extra 3X3-veld willen realiseren zodat meer mensen kunnen spelen. Daarom leek het ons het goede moment om onze langetermijndroom, om de plek waar het veld lag te transformeren tot een visueel aantrekkelijke, multifunctionele verblijfsruimte, waar te maken. Een ruimte die verbaast – is het basketbalveld bijvoorbeeld ook een wisselend canvas voor kunst? Een publieke plek waar functies in elkaar overlopen, stel je bijvoorbeeld voor dat het veld tijdens evenementen transformeert tot een festival stage of tot een hang out en meeting point.

Is het basketbalveld bijvoorbeeld ook een wisselend canvas voor kunst?

‍

Tijdens onze zoektocht naar wie het beste een geschikt en spannend concept hiervoor zou kunnen ontwerpen – vraag je een architect, designer of juist een grafische kunstenaar? – ontstond tijdens een gesprek met 3X3 Unites het idee een Open Call te lanceren. Iedereen die zich aangesproken voelde door de oproep mocht zich melden en ervaring was geen vereiste, een scherpe visie wel. Zo hoopten we ook creatieven te bereiken die nog niet op onze radar staan en nieuwe, voor ons onbekende namen te ontdekken.

What’s next?

Missie geslaagd; uiteindelijk hebben we 25 aanmeldingen ontvangen van individuen, duo’s, collectieven en bureau’s. De inzendingen kwamen vanuit de community op NDSM, vanuit Amsterdam en heel Nederland, maar ook vanuit o.a. Kopenhagen en Berlijn. Onze inbox stroomde vol met originele ideeën voor crossovers, liefdesverklaringen aan basketbal als grootstedelijke straatsport, en visuele referenties voor de locatie. Uit deze inzendingen hebben we drie partijen gekozen waar we het meest nieuwsgierig naar zijn, zij zijn uitgenodigd om een schetsvoorstel te maken.

Onze inbox stroomde vol met originele ideeën voor crossovers en liefdesverklaringen

‍

Omdat we graag verrast worden en op zoek zijn naar onderscheidende concepten hebben we met opzet gekozen voor drie partijen met verschillende vertrekpunten en expertises, namelijk vanuit de architectuur, ruimtelijk ontwerp en beeldende kunst. Met hen hebben we een briefing gedeeld met een aantal harde randvoorwaarden waar het concept aan moet voldoen, en een rits zachte waarden waarmee gespeeld kan worden. Zo denken we aan originele manieren van vergroening, circulariteit en duurzaamheid, de manier waarop ook festivals gebruik kunnen maken van het terrein en de multifunctionaliteit van de ruimte.

In de volgende fase presenteren zij hun idee in een korte pitch aan het team van Stichting NDSM-werf, 3X3 Unites en potentiële andere partners waarna we kijken welk concept het beste aansluit bij het terrein. Hierin nemen we mee of voldaan is aan de randvoorwaarden, maar ook of het idee gevoelsmatig de ‘NDSM-factor’ heeft, aansluit bij de uitstraling en het gebruik van de werf, en of er rekening gehouden is in het ontwerp met circulariteit en duurzaam materiaalgebruik. Begin juni worden de schetsvoorstellen gepresenteerd, en mid-juni weten we met welke ontwerper(s) we een samenwerking aangaan om tot een uitvoerbaar ontwerp te komen!

De twee vrienden, Jasper Van Den Berg en Roel Wouters, verkopen deze soep voor het goede doel. Onder de naam Mirror Soup Kitchen spiegelen zij elke vrijdag op de werf dezelfde soepgerechten als die van het activistische kunstenaarscollectief Kukhnia uit de Oekraïense stad Lviv.

Dit collectief kookt eenvoudige, vegetarische soepen vanuit huis en delen deze uit aan oorlogsvluchtelingen of andere mensen in nood. Inmiddels doen ze dit vanuit 7 locaties in Lviv.

Omdat op dit moment in Lviv directe toegang tot goederen en geld erg moeilijk is, zorgde Roosje Klap met haar netwerk ervoor dat met o.a. de opbrengst van Mirror Soup Kitchen een grote vrachtwagen vol met noodzakelijke goederen en granen en twee touringcars naar Lviv gestuurd kon worden. Zij namen meer dan honderd mensen op de vlucht mee terug.

Stichting NDSM-werf steunt dit initiatief van harte en op 5 mei 2022 hosten we een XL-editie bij de Toren van Babel.

Directe steun op afstand

Het idee voor Mirror Soup Kitchen ontstond ruim twee jaar geleden toen in Beiroet Rani Al Rajji, een bevriende clubeigenaar begon met koken voor zijn gemeenschap in het verwoeste centrum van de stad. De explosie in de haven was het laatste zetje om niet meer te dansen maar om vanuit zijn club honderden simpele maaltijden per dag te bereiden en te serveren. Om hem te steunen besloten buren Jasper van den Berg en Arne Hendriks om vanuit hun huizen precies deze recepten wekelijks te gaan spiegelen en te gaan verkopen aan hun vrienden en mensen uit de buurt. Deze manier en regelmaat zorgde ervoor dat de aandacht vastgehouden werd op de plaats van urgentie en niet met de tijd vervloog.

Zelf soep koken?

Ben je zelf enthousiast geworden om te helpen, maar woon je niet in de buurt van de NDSM-werf? Dan kun je nu de recepten thuis nakoken. Download hier het eerste recept en lees hoe je ook andere recepten van Kukhnia kunt vinden en koken. Nodig je vrienden en familie uit en laten we zorgen dat we samen zoveel mogelijk ophalen voor Kukhnia 💙💛

Wil je op de hoogte blijven? Volg ons dan op @mirrorsoupkitchen en @ndsm.

Kan je wat meer vertellen over je achtergrond en je ervaring als curator?

Mijn achtergrond ligt vooral in event management en productie. Ik cirkel al een jaar of tien rond in de hospitality, maar ben op gegeven moment ook events gaan doen – bijvoorbeeld in de A’DAM Toren. Ik werk nog niet zo lang als curator; het eerste grote project dat ik deed was deze op NDSM. Via Serginho (Stekkel, red.) kwam ik bij Stichting NDSM-werf terecht. Het gesprek dat daaruit volgde ging over kansen geven aan nieuwe curatoren. Dat klopte voor mij helemaal, omdat ik al lang events doe, maar zelf nog nooit een programma van dit formaat had samengesteld.

Wel was ik als operational manager van de Members Club van de A’DAM Toren al betrokken bij community-gerichte en sociale events – een groot contrast met de commerciële events die ik altijd al deed – en ik merkte dat ik me daar erg thuis voelde. Ik wil een deel van de tijd die ik in deze sector stop wijden aan events die iets betekenen voor veel verschillende Amsterdammers.

Ik doe mijn werk omdat ik een onvergetelijke ervaring wil creëren

‍

Corona is voor veel mensen een grote switch geweest. Veel event managers, waaronder ik, moesten stoppen of hebben veel downtime gehad. Dat doet je dan afvragen: wanneer alles hierna weer op gaat starten, wat wil ik dan écht doen met dit werk?

Waar haal je als curator inspiratie vandaan? En wat voor ambities heb je wat betreft cureren in de toekomst?

Ik vind dat de waarde van wat curatoren doen – mensen samenbrengen middels evenementen – wordt onderschat. Ik heb altijd gezegd dat ik mijn werk doe omdat ik een onvergetelijke ervaring voor mensen wil creëren. Ik wil mensen raken met een verhaal. Wat dat betreft moet een programma in elk aspect kloppen en ervoor zorgen dat je wordt meegenomen in een verhaal.

Daarom vind ik het zo interessant om mijn werk als curator te combineren met mijn ervaring als producer en event manager. Als het verhaal en de ervaring beiden kloppen, wordt het programma onvergetelijk. Ik ben constant online op zoek naar artiesten en hoe zij zijn samengebracht op events die al plaatsgevonden hebben.

Je zet even je Spotify aan, maar wat je niet meekrijgt, is het hele proces van de artiest

‍

Welk aspect van het werk en de identiteit van curatoren en makers maak jij het liefst zichtbaar?

Naast het feit dat er personen en thema’s in het licht zijn gezet door de makers van de (Come To) Light kunstwerken, wilden wij in dit programma niet alleen individuen, maar ook bepaalde beroepen en soorten werk belichten. Anna (Martinova, artiestennaam Tulpa Dusha, red.) heeft bijvoorbeeld een performance gedaan met live synthesizers. Zij legt daarmee de labour en het procesmatige van het muziek maken bloot. Wij wilden onder andere laten zien hoeveel kunstenaars er wel niet kunnen schuilen achter één kunstwerk.

Het is tegenwoordig zo makkelijk voor ons. Je zet even snel je Spotify aan, maar wat je niet meekrijgt, is het hele proces van de artiest dat erachter zit. Dat is vandaag de dag zo onderbelicht. Eigenlijk wilden we ook nog samenwerken met een scenograaf – iemand die theaterstukken vormgeeft met kostuums, decorstukken, licht, noem maar op. Aan het eind van een theatervoorstelling klapt iedereen en de acteurs zijn de ontvangers van dit applaus. Maar de scenografen staan eigenlijk nooit in de spotlight, terwijl zij er zo’n groot onderdeel van zijn. Heel veel van de artiesten die ik ken zijn heel bescheiden. Ze verrichten zulk mooi werk, maar staan te weinig in het licht.

Zou jij een programma beschrijven als een totaalkunstwerk dat allerlei soorten kunstenaars samenbrengt?

Absoluut. Alles wat je in een programma ziet draagt bij aan een (hopelijk) onvergetelijke ervaring.   Ook dat probeerden we in dit programma te tonen, en het is iets wat ik met elk ander event probeer te doen.

Tijdens de opening van (Come to) Light presenteerde je samen met Serginho Stekkel een aantal performances rondom het creëren van licht en licht geven. Dat werd verzorgd door Gershwin Bonevacia en Alistair Sung (spoken word + cello), Charissa Chotoe en Soortkill, Tulpa Dusha (synthesizers) en Charmaine Wartes (muziek). Een heel divers lijstje. Wat maakte dat je koos voor deze namen en setting? Wat was de hoofdgedachte hierachter?

Als programmamaker maak je heel veel overwegingen. Ik zou willen dat diversiteit – in de zin dat alle culturen zijn vertegenwoordigd – in elk programma vanzelfsprekend is. We hebben het hier over de publieke ruimte van Amsterdam. NDSM behoort natuurlijk tot stadsdeel Noord, maar voor dit programma vond ik het ook juist leuk om bijvoorbeeld Soortkill uit de Bijlmer uit te nodigen. Normaalgesproken zou hij niet zo snel op NDSM komen, maar ik vind het juist belangrijk om mensen uit verschillende hoeken van de stad samen te brengen.

Gershwin (Bonevacia, red.) is een woordenkunstenaar. Hij kan het complete verhaal zo mooi vertellen, en dat maakt het geheel nog sterker. Maar vooral wanneer een programma in de publieke ruimte plaatsvindt, gaat het verder dan een enkele kunstenaar en moet het de verhoudingen van de hele stad reflecteren, bijvoorbeeld wat betreft deelname van man en vrouw en verschillende culturen en achtergronden.

Je deed onlangs mee aan de allereerste editie van het Young Curator programma van NDSM waarin we jaarlijks ‘jonge’ of nog niet zo ervaren programmamakers vragen om een programma of event samen te stellen. We zoeken hierin naar programma’s die aansluiten op de werf als culturele plek, maar met een urban en industrieel karakter waarin de publieke ruimte, het buiten programmeren het uitgangspunt is. Wat is voor jou het belang van jonge mensen in het vak van curatorschap?

Als we willen dat de publieke ruimte plek biedt voor meerstemmigheid (een belangrijk speerpunt van Stichting NDSM-werf, red.), dan is het belangrijk dat er curatoren zijn die ook jongere mensen naar een programma toe trekken. Mijn leeftijdsgroep connect niet altijd even goed met een museum of een expositie. Door een programma in elkaar te zetten dat voor jongeren wel degelijk uitnodigend is, draag je bij aan wie zij zijn, aan hun inspiratie en hun sociale, culturele, en maatschappelijke ontwikkeling. Daarvoor moet het verhaal hen aanspreken, en als de curatoren zelf ook jong zijn, wordt deze verbindende functie sneller vervuld.